Vegan Et Nedir?
Vegan beslenme, tüm hayvansal gıdadan arınmış beslenme biçimine verilen isimdir. Kırmızı et, tavuk, balık, bal, süt, peynir, yoğurt gibi hayvansal temelli hiçbir yiyeceğin tüketilmediği bir beslenme biçimidir. Veganlık elbette sadece bir beslenme biçimi değil bir bütün olarak yaşam biçimidir. Bu nedenle hayvan derisi, kürkü gibi hayvansal temelli hiçbir kıyafet aksesuar vb. ürünler kullanılmaz.
Vegan et, hayvansal kaynaklı ürünlerden tamamen arındırılmış, ancak etin dokusu ve tadını taklit etmesi amaçlanan bir gıda türüdür. Genellikle soya ve buğday gluteni gibi bitkisel kaynaklı maddelerden yapılır. Vegan et tariflerdeki etlerin yerine kullanılabilecek rafine edilmemiş formlarda satın alınabilir. Ayrıca vegan gıda üreticileri tarafından hamburger, tavuk kanadı, sucuk ve sosis gibi sıklıkla tercih edilen formlarda da paketlenmiş ürünler olarak bulunabilmektedir.
Çeşitli sebeplerle hayatından hayvansal gıdaları çıkarmış kişiler için sıklıkla tercih edilen bir üründür.
Vegan Et Ne Demek?
Bir et alternatifi veya et ikamesi (ayrıca bitki bazlı et veya bazen sahte et olarak da anılır) etin yerine tercih edilen vegan ürünler kullanılarak yapılmış gıda ürünüdür. Vegan etin ağızda bıraktığı his, tat, görünüm veya kimyasal özellikler gibi belirli et türlerinin yaklaşık niteliklerini ifade eder. Vegan et genellikle vegan, vejetaryen ve dini ve kültürel beslenme yasalarına uyan insanlar tarafından diyet protein kaynağı olarak tüketilir.
Soya fasulyesinden yapılan bir et alternatifi olan tofu , Çin'de Han Hanedanı (MÖ 206-MS 220) tarafından icat edildi. Bir Han hanedanı mezarında tofu üretiminin çizimleri keşfedildi. Et alternatifi olarak kullanımı, Tao Gu (903-970) tarafından yazılmış bir belgede kayıtlıdır. Tao, tofu'nun halk arasında "küçük koyun eti " olarak nasıl bilindiğini anlatır, bu da Çinlilerin tofuya taklit et olarak değer verdiğini gösteriyor. Tofu, Tang hanedanlığı (618-907) sırasında yaygın olarak tüketildi ve muhtemelen daha sonraki Tang veya erken Song hanedanlığı sırasında Japonya'ya yayıldı. Buğday gluteni Çin'de altıncı yüzyıldan beri belgelenmiştir. Buğday gluteni ilişkin en eski referans, Jia Sixie tarafından 535'te yazılmış bir Çin tarım ansiklopedisi olan Qimin Yaoshu'da yer almaktadır. Ansiklopedi, bo duo adı verilen buğday gluteninde hazırlanan eriştelerden bahseder.
Vegan Etin Özellikleri Nelerdir?
Vegan etin özellikleri aşağıdaki gibidir;
- Vegan etler hayvansal kaynaklı gıda tüketmeyen kişiler için önemli protein kaynaklarıdır.
- Kalp ve damar ile ilgili problem yaşayan kişiler için uygun bir besindir, Kalp ve damar sağlığını destekler.
- İçerisinde zengin mineral ve vitamin bulundurmaktadır.
Vegan Etin Faydaları Nedir?
Vegan et tüketiminin çeşitli faydaları bulunmaktadır.
- Vegan et tüketimi sanayileşmiş hayvan tarımını veya hayvan refahı, çevre ve halk sağlığı göz önünde bulundurularak bu etkilerin desteklenmemesi için faydalı bir tüketimdir.
- Bitki bazlı etler, doymuş yağ ve kalorilerde daha düşük oldukları için normal etlerden daha sağlıklıdır.
- Son yıllarda yapılan araştırmalar işlenmiş ve kırmızı etin kolon ve meme kanseri olmak üzere belirli kanser çeşitlerinin gelişme riskini artırdığını göstermektedir. Vegan et bu yönüyle de faydalıdır.
- Bitkiler tek doğal lif kaynağı olduğundan , daha fazla gıda bazlı, bitki merkezli bir diyet benimsemek lif alımını artırmanın basit bir yoludur.
- Ayrıca, bitki bazlı etlerle ilgili harika bir şey, birçoğunun ete benzer bir tat, doku ve çok yönlülük sunmasıdır, bu nedenle hayvansal ürünleri tüketmek istemeyen insanlar için iyi bir alternatiftir.
- Bitki bazlı etler, katılımcılar arasında TMAO seviyelerini düşürdü. Yakın zamanda yapılan bir başka çalışmada yüksek TMAO’lu kişilerin kalp krizi gibi olumsuz kardiyovasküler sağlık sorunları için yüzde 60 daha yüksek riske sahip olduğu bulunmuştur.
Vegan Et Nasıl Yapılır?
Et analogu ürünleri şu anda termoplastik ekstrüzyon veya elyaf eğirme yoluyla iki temel işlem ile yapılmaktadır. Termoplastik ekstrüzyon, daha yaygın olarak yemeye hazır tahıl ürünlerinin yapımıyla ilişkilendirilen üretim süreçlerinin uyarlanmasını içerir. Ekstrüderler, büyük ölçekli üretimleri barındırmak ve arzu edilen lifleri oluşturmak için uygun maliyetli bir yöntem olarak kabul edilir.
Soya proteini veya soya fasulyesi unu ve gluten genellikle piyasada bulunan çoğu et ikamesi için temel olarak kullanılır. Soya proteini izolatı, minimum protein içeriği %90 olan oldukça saf bir soya proteini şeklidir. Soya fasulyesinden protein çıkarma işlemi, tohumların kabuklarının ayrılması veya dekortikasyonu ile başlar. Tohumlar daha sonra, onlardan yağı çıkarmak için heksan gibi çözücülerle işlenir. Yağsız soya fasulyesi küspesi daha sonra suda süspanse edilir ve karbonhidratları geride bırakırken proteini çözmek için alkali ile işlenir. Alkali çözelti daha sonra yıkanmadan ve kurutulmadan önce proteini çökertmek için asidik maddelerle işlenir. Yağların ve karbonhidratların uzaklaştırılması, nispeten nötr bir tada sahip bir ürünle sonuçlanır. Soya proteini ayrıca, uygun insan büyümesi ve gelişimi için çok önemli olan tüm temel amino asitleri içerdiğinden "tam protein" olarak kabul edilir.
Ayrıca vegan et evde de yapılabilir.
- 3/4 su bardağı haşlanmış fasulye iyice ezilir.
- 2 yemek kaşığı soya sosu, 2 yemek kaşığı domates salçası,2 yemek kaşığı besin mayası, 1 tatlı kaşığı sarımsak tozu,1/2 tatlı kaşığı karabiber, 1 tatlı kaşığı kekik eklenerek karıştırılır.
- Karışıma 128 gram buğday gluteni eklenir ve karıştırılır.
- 1/2 su bardağı su (varsa sebze suyu) hamur toplanana kadar azar azar eklenir ve karıştırılır.
- Vegan et hamuruna şekil verilir ve 40- 45 dakika boyunca pişirilir.
Et Yerine Geçen Vegan Besinler Nelerdir?
Hayvansal kaynaklı gıdalar ile beslenmeyen kişiler için vegan besin çeşitleri oldukça fazladır. Fasulye ve baklagiller, jak meyvesi, mantarlar, soya proteini, tempeh, soya peyniri, buğday gluteni bu besinlerden bazılarıdır.
1. Fasulye ve Baklagiller
Kuru baklagillerin bitkisel kaynaklı proteini oldukça fazladır. Baklagillerin 100 gramı ortalama 20-25 gram protein içermektedir. Nohut, fasulye, mercimek, bezelye baklagillerden bazılarıdır. Fasulye ve baklagiller besin içerikleri olarak nispeten birbirine benzerdir. Baklagiller hem protein hem de lif yönünden oldukça zengin olmanın yanı sıra vitamin ve mineral olarak da oldukça zengin besin içeriğine sahiptirler. Çoğu baklagil türü magnezyum, potasyum, folat, demir, fosfor ve manganez gibi mikro besinler oldukça yüksek düzeydedirler. Fasulye ve baklagil çeşitleri mükemmel protein kaynakları arasında yer alırlar. Bu nedenle bitkisel temelli beslenen kişiler tarafından sıklıkla tercih edilirler.
2. Jak Meyvesi
Jak meyvesi görüntüsü ve tadının yanı sıra insan sağlığı üzerindeki olumlu etkileri ile dünya çapında popülerliği artan bir meyvedir. Dutgiller ailesine ait olan jak meyvesinin bilimsel literatürdeki adı artocarpus heterophylls olarak geçer. Düşük rakımlı bölgelerdeki ağaçlarda yetişen dünyanın en büyük meyvesidir. Pişmiş, çiğ ya da konserve şeklinde tüketilebilmektedir. Jak meyvesi ağacı ortalama 15 metre boyundadır. Jak meyvesinin çapı 1,20 metreye, ağırlığı ise 50 kiloya çıkabilir. Aynı orandaki jak meyvesindeki 0,4 g yağ, 2 g protein ve 15 g karbonhidrat içerir.100 gram jack meyvesi; 407 mg potasyum, 48 mg sodyum, 37 mg kalsiyum, 1,8 mg lif, 0,5 mg demir, 10 mg B6 vitamini, 15 mg C vitamini ve 540 IU A vitamini ihtiva eder.
Güçlü bir antioksidan olan jak meyvesi bu özelliği sayesinde vücudu toksinlerden arındırır. Hücre deformasyonunun önüne geçer. Dolayısı ile kansere ortam hazırlayan durumların önüne geçmektedir. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Sindirim sisteminin fonksiyonlarını düzenler. Ağız içini temizleme konusunda oldukça etkili bir besindir. Buradaki mikrop ve bakterileri öldürür.
3. Mantarlar
Mantarlar zengin besin değerine sahip gıdalardır. Protein bakımından zengin olan mantarın yağ ve kalori oranı düşüktür. Sağlık için birçok faydası bulunmaktadır. Vücuda B grubu vitaminleri ve protein sağlamak için önemli bir kaynaktır. Ayrıca önemli miktarlarda antioksidan, mineral, eser element ve lif içermektedir. Mantar, bağışıklık sistemini güçlendirir. Hücre yaşlanmasına karşı savaşır, kolesterolü düşürür, metabolizmayı ve bağırsak sağlığını destekler. Düşük kalori ve düşük yağ içerdiği için kilo vermek isteyenler için de uygundur.
Mantar yüksek bir protein seviyesine sahiptir. Bu nedenle et tüketimini azaltmak isteyenler, vejetaryenler ve veganlar için lezzetli ve değerli bir alternatiftir. Mantar mineral açısından da zengin bir besindir. Potasyum, selenyum, fosfor, magnezyum, demir ve çinko içerir. Potasyum vücudun su ve elektrolit dengesi için önemli bir mineraldir. Bu mineral aynı zamanda kas ve sinirlerin düzgün çalışması için gereklidir. Magnezyum ile birlikte fosfor kemik ve diş oluşumunu destekler. Bu mineral aynı zamanda enerji metabolizması ve kas için de önemlidir. Selenyum vücutta serbest radikal oluşumunu önlemeye yardımcı olur. Selenyum ayrıca saç, tırnak ve dişler için de faydalıdır ve ayrıca antioksidan özelliklere sahiptir.
4. Soya Proteini
Soya proteini, soya fasulyesinden izole edilen bir proteindir. Kabuğu ayıklanmış ve yağı alınmış soya küspesinden elde edilir. Kabuğu ayıklanmış ve yağı alınmış soya fasulyesi, üç çeşit yüksek proteinli ticari üründe işlenir: soya unu, konsantreler ve izolatlar. Soya proteini genellikle toplam soya fasulyesi proteininin en az %60-70'ini içerdiği tahmin edilen protein gövdelerinde konsantre olarak kabul edilir. Soya fasulyesi proteini insan beslenmesi için gerekli tüm amino asitleri içerdiği için tam bir proteindir. Bu nedenle hayvansal gıda tüketmeyen kişiler için oldukça tüketilen bir gıda ürünüdür.
Soya fasulyesinin içerisinde %30 karbonhidrat, % 38 protein %18 yağ ve 9 temel amino asit bulunmaktadır. Kolesterolü düşürmeye yardımcıdır. Bununla birlikte kalp ve damar rahatsızlıklarının oluşmasını engeller. Bağışıklık sistemini destekler. Cilt sağlığına iyi geldiği bilinmektedir. İçerisindeki temel amino asitler sayesinde, tüketilen diğer yiyeceklerin de enerjiye dönüştürülmesini kolaylaştırmaktadır.
5. Tempeh
Tempeh saflaştırılmış bütün fermente soya fasulyesi ile yapılan bir besindir. Tempeh Endonezya ve diğer Güneydoğu Asya’da oldukça yaygın olan bir gıdadır. Besin değeri oldukça yüksek olan tempeh doğal antibiyotiktir. Tempeh’in 100 gramında 20 grama kadar yüksek kaliteli protein bulunmaktadır. Tempeh vücudun yiyecekleri enerjiye dönüştürmek için kullandığı niasin ve hücre büyümesi için gerekli olan riboflavin de dahil olmak üzere mükemmel B vitamini kompleksi seviyelerini içermektedir. Ayrıca demir, fosfor, kalsiyum ve magnezyum içermektedir. Tempenin icadı Cava’ya Çinli göçmenler tarafından 17.yy da getirilmiş tofuya dayanır. Tofu üretiminin yan ürünü olan fasulye kısımlarının doğal bir biçimde beyaz bir mantar tarafından kolonize edildiği, daha sonra ise bu maddenin yenilebilir olduğunun keşfedildiği düşünülmektedir. Tempeh kolesterolü dengeler, kan basıncını dengeler, kalp sağlığını korur, insülin direncini iyileştirebilir, inflamasyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir ve kemik sağlığını destekler.
6. Soya Peyniri
Vegan beslenmede bitkisel besinler önemli bir yer tutmaktadır. Soya peyniri yani tofu da bunlardan birisidir. Tofu soya sütünden elde edilen bir besindir. Soya sütünün tortusu olarak da bilinmektedir. Yağ oranı oldukça düşük besin değeri yüksek olan tofu, salatadan çorbaya kadar kullanılan bir besindir. Bitkisel bir protein kaynağıdır bu sebeple hayvansal kaynaklı gıda tercih etmeyen kişiler için uygun bir alternatiftir. B vitamini açısından oldukça zengin olan tofu bu yönüyle kansızlık problemini giderme konusunda oldukça başarılıdır. Kalsiyum oranı yüksektir. Kas ve kemiklerin gelişimine destek olmaktadır. Kolesterolü dengede tutar, bağırsak sağlığını korur.
7. Buğday Gluteni
Buğdayın içinde bulunan bir ana proteindir. Buğdayın içerisinde bulunan nişasta granülleri çıkıncaya dek buğday unu hamurunun su ile yıkaması yapılır. Bu işlemler sonucunda yenecek bir gıda maddesi olarak gluten ayrıştırılır. Gluten pek çok gıdada doğal olarak bulunmaktadır fakat özellikle buğdayda yoğun olarak yer almakta olan bir proteindir. Buğday ortalama %11-12 protein içermektedir. Genel olarak buğdaydaki toplam proteinin yaklaşık %80’ini buğday glutenini oluşturan proteinler oluşturur. Buğday gluteni önemli bir bitkisel protein kaynağıdır. Bu sebeple vejetaryen ve vegan kişiler tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. İçerisinde bulundurduğu mineraller ile özellikle demir ve selenyum mükemmel bir mineral kaynağıdır. Yağ ve karbonhidrat oranı düşüktür.ve farklı şekillerde pişirilebilmekte ve tüketilebilmektedir.
Yorumlar (0)
Yorum Yapın