Sonbahar Depresyonu Nedir?

Sonbahar yalnızca gribal enfeksiyon hastalıkları ile değil, mevsimsel olarak görülen depresif belirtilerin yoğun olduğu şikayetler ile de anılan bir mevsimdir. Bazı insanlar sonbaharın gelişi ile kendini mutsuz, halsiz, keyifsiz ve gergin hissedebilir. Hatta depresif belirtilerin yakınma olmaktan çıkıp depresyon tanısı aldığı durumlarda bu belirtiler daha şiddetli olmakla beraber intihar düşünceleri de başgösterebilmektedir. Çoğunlukla sıradan bir bunalım gibi algılanan sonbahar depresyonu, genetik yatkınlığı olan kişilerde gündüz süresinin kısalması sonucu beynin melatonin dengesizliği yaratması ile de ortaya çıkabilir.

Dünyada sonbahar depresyonunun en çok görüldüğü yerlerin başında özellikle kış aylarında gündüzlerin çok kısaldığı İskandinav ülkeleri gelir. Kadınlarda erkeklere oranla görülme olasılığı dört kat daha fazla olup genelde 17-25 yaş arası kişilerde görülür. Bu yaşların gerek akademik gerekse mesleki yönden en aktif yıllar olduğu düşünülünce, sonbahar depresyonunun kişisel yaşama olan etkileri daha iyi anlaşılabilir.

Depresyon mevcut başetme mekanizmalarının yetersiz kaldığı, duygusal yüklenmelerin fazla olduğu durumlarda görülmesi olası bir durum olmakla beraber mevsimsel depresyon söz konusu olduğunda önlemek ya da belirtileri azaltmak mümkün olabilmektedir.

Sonbahar Depresyonu Neden Olur?

Sonbahar depresyonu ya da bir diğer adı ile mevsimsel duygudurum bozukluğunun (MDD) oluşumunda bir çok faktör etkendir. Bu faktörler şunlardır:

1. Işık eksikliği: Kış aylarında özellikle gün ışığının kısalması, havanın soğuması ile beraber dışarıda geçirilen zamanın azalması, melatonin (uyku düzeni) ve serotonin (duygu durumu düzeni) gibi biyokimyasal süreçlerin etkilenmesine neden olur. Daha az güneş ışığı, depresyon belirtilerinin oluşmasına neden olabilir.
2. Biyolojik saatin değişmesi: Biyolojik saat, ışık miktarı, mevsim değişiklikleri, yaşam düzenindeki değişimler gibi dış faktörlerden etkilenebilir. Kışın daha az güneş ışığına maruz kalmak, biyolojik saatin etkilenmesini sağlayabilir. Aynı zamanda trafik, mesai gibi kışla beraber değişen ve bazı alanlarda zorlaşan şartlar işinin ruh sağlığını olumsuz etkiler.
3. Sosyal izolasyon: Kış ayları, insanların sosyal olarak da az aktivite yapmasına neden olur. Sosyalleşme iyilik halinin sürdürebilirliğinde en önemli faktörlerden biridir. Bunun azalması depresif belirtiler artırabilir.
4. Vitamin D eksikliği: Kış aylarının gelmesi ile birlikte güneş ışığına daha az maruz kalınır. D vitamini eksikliği isteksizlik, keyifsizlik yaratarak depresif belirtilerin ortaya çıkışını arttırır.
5. Stres: Kış aylarının getirisi olan değişen fiziksel ve sosyal şartlar mevcut yaşam streslerini şiddetlendirebilir ve gerekli başetme mekanizmaları geliştirilmeyip , gerekli olan destekler alınmadığında depresif belirtileri tetikleyebilir.

Sonbahar Depresyonunun Belirtileri Nelerdir?

Sonbahar depresyonunun belirtileri şunlardır:

• Kişiye hüzün ve üzüntü hissi çöker. Pozitif duygu hali düşer ve mutsuz hisseder.
• Enerji kaybı ve derin bir yorgunluk hissi çöker.
• Sonbahar depresyonu olan kişiler, aşırı uyuma eğiliminde olabilirler. Sabahları uyanmakta zorlanabilirler.
• Bazı kişiler daha fazla yemek yeme eğilimindeyken, diğerleri iştahlarını kaybedebilirler. Bu, aşırı yeme veya iştahsızlık şeklinde kendini gösterebilir.
• İlgi kaybı da sonbahar depresyonunun belirtileri arasında yer alır. Kişiler daha önce ilgi duydukları aktivitelere karşı ilgisiz hale gelebilirler.
• Kış aylarında sosyal aktivitelerden uzak kalma, kaldıkça da kalabalık ortamlardan kaçınma gibi durumlar ortaya çıkabilir.
• Dikkat eksikliği ve karar almada güçlükler yaşanabilir, konsantrasyon sorunları ortaya çıkabilir.
• Bazı insanlarda sonbahar depresyonu ile birlikte anksiyete tetiklenebilir.

Sonbahar Depresyonu Nasıl Tedavi Edilir?

Sonbahar depresyonu dikkate alınması ve tedaviye başvurulması gereken bir durumdur. Tedavi için medikal, terapötik, davranışsal çalışmalar, vitamin destekleri gibi birçok yöntem kullanılır.

En çok kullanılan yöntemlerin başında Işık Terapisi (Light Therapy) gelir. Işık terapisi, sonbahar ve kış aylarında güneş ışığına daha az maruz kalındığında ortaya çıkan belirtileri hafifletmek için kullanılır. Özel bir ışık kutusu veya lamba kullanarak sabahları yarım saat ila bir saat süreyle bu ışığa maruz kalmak, biyolojik saatinizi düzenleyebilir ve depresyon belirtilerini hafifletebilir.

Bir diğer tedavi yöntemi ise günlük yaşamı düzene sokmaktır. Düzenli fiziksel egzersiz duygusal ve zihinsel sağlığı iyileştirmek için etkili olurken, sağlıklı bir beslenme düzeni, vücudu iyi besler ve enerji seviyelerini dengeleyebilir.

Psikoterapi sonbahar depresyonunda en sık kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir. bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi terapötik yaklaşımlar, duygusal sorunları ele almada etkili olmaktadır. Terapinin tek başına yeterli olmadığı durumlarda, semptomları hafifletmek için psikiyatrik tedaviye başvurulması ve gerekli olan ilaç tedavisi ve destekleyici vitaminler doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Tüm bunların yanında düzenli bir uyku düzeni oluşturmak ve yeterli uyku almak, rehaveti arttıracak yiyeceklerden kaçınarak sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak da sonbahar depresyonu ile başetme yöntemleri  arasındadır.

Sonbahar Depresyonunu Önlemek için Neler Yapılmalıdır?

Sonbahar depresyonunu önlemek için yapılması gerekenler şunlardır:

• Düzenli fiziksel aktivite ile genel ruh sağlığı dengelenebilir. Spor yapmak, vücudun endorfin üretimini artırır ve iyilik halini yükseltir.
• Sağlıklı bir beslenme düzenine geçilmelidir. Doğru beslenme vücudu iyi besler ve enerji seviyelerini dengeler. Karbonhidrat ve şeker ağırlıklı besinler duygu durumu düşükken en çok sığınılan yiyecekler olmakla beraber negatif duygu durumunu arttırma özelliğine de sahiptirler. Bu nedenle sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinmek ruhsal iyilik hali için şarttır.
• Uykuda salgılanan hormonların ruhsal iyilik haline pozitif etkisi bulunmaktadır. Uykusuzluk ya da sağlıksız bir uyku alışkanlığı negatif duygusal belirtileri tetikler. Bu nedenle iyi bir uyku düzeni sağlanmalıdır. Yeterli ve doğru bir uyku, gün ışığından daha fazla faydalanmanızı sağlayarak biyolojik saatinizi düzeltir.
• Kendini ifade etme, duyguları düzenli olarak dışa vurmak ruh sağlığına iyi gelir. İçsel çatışmalar ve kaygılar, her türlü depresyonu tetikleyebilir. İfade etmeyip dışa vurulmayan duygular zarar verir. Bu nedenle günlük tutmak, yakınlarla dertleşmek, gerekli olduğunda profesyonel destek almak iyilik hali için çok önemlidir.
• Hobi ve ilgi alanlarınıza yönelmek yoksa hobi edinmek, yeni alışkanlıklar geliştirmek depresyonla başetmede en önemli basamaklardan biridir. İşlevsellik duygusunu arttırmakta ve duyguları daha iyi ifade etmeyi sağlamaktadır.
• Stresten kaçınmak için yoga, pilates, nefes egzersizi gibi bir dizi rahatlama tekniği uygulamak, bunları günlük rutine dahil etmek depresif belirtileri azaltmayı sağlar.
• Eğer depresif belirtiler gündelik hayatı etkilemeye başlıyorsa ve işlevsellikte bozulmalar ortaya çıkıyor, sosyal ilişkilerde, iş hayatında sorunlar yaratmaya başlıyorsa mutlaka uzman desteğine başvurmak gereklidir.