Melatonin Nedir?

Beyinde yer alan epifiz bezinden salgılanan melatonin hormonunun insan sağlığı üzerinde ciddi bir etkisi vardır. Esas görevi, vücudun sirkadiyen ritminin ayarlanmasıdır. Ancak bunun dışında uyku ritminin ve vücut ısısının düzenlenmesi üzerinde de önemli bir paya sahiptir. Vücutta bulunan tüm yapılara ulaşabilmesini sağlayan lipofilik özelliği nedeniyle bilinen en güçlü antioksidan olan melatonin, bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve hücre yenilenmesi gibi pek çok önemli görevin yerine getirilmesini sağlar. Beyinden melatonin hormonu salınımı için havanın karanlık olması gerekir. Bu durum beyinde yer alan pinealositler ya da farklı bir deyişle ışığa duyarlı hücreler tarafından kontrol edilir. Böylece hava aydınlıkken melatonin salınımı dururken, hava karardığında tekrar başlar. Bu yüzden melatonin, Drakula hormonu olarak da bilinir. Melatonin hormonu beyinde bulunan epifiz bezi tarafından salgılanır ve uyku/uyanıklık durumlarını düzenleyen önemli bir hormondur. İnsan vücudunda doğal olarak bulunur. Bu hormon aynı zamanda kan basıncını ve bağışıklık sistemini düzenlemeye yardımcı olur. Vücudun ihtiyacını karşılayacak seviyede salgılanan melatonin hormonu vücut işlevlerinin sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için oldukça önemlidir.

Melatonin Ne İşe Yarar?

Epifiz bezi tarafından salgılanan melatonin hormonu, diğer tüm hormonlar gibi vücut sisteminin olağan işlevini sürdürebilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu hormonun yeterli miktarda salınması, vücut hücrelerinin yenilenmesine yardımcı olacağı gibi genellikle uyku ve depresyonla ilgili konularda vücut üzerinde etkilidir. Vücudun biyolojik saati, uyku ritmini, bağışıklık sistemi ve vücut ısısını düzenleyen melatonin hormonu hem fiziksel hem de biyolojik olarak vücut sistemleri üzerindeki görevlerini yerine getirmektedir. Bu yüzden oldukça önemli olarak kabul edilen bu hormonun salgılanabilmesi için karanlık ortama ihtiyaç duyulmaktadır. Genellikle uyku saatlerinde salınan melatonin hormonunun yeteri kadar salgılanabilmesi için kişilerin uyku düzenlerine sadık kalması ve yeterli miktarda uyumaları önerilmektedir.

Melatonin diğer işlevlerinden bazıları şu şekilde sıralanır:

• Farklı kanser türlerine karşı koruyucu etki sağlar. Yapılan araştırmalar özellikle meme ve kolon kanseri üzerinde melatonin önemli bir tesiri olduğunu ortaya koymuştur
• Akut pankreatit ve böbrek enflamasyonu üzerinde olumlu etki gösterir
• Uyku bozuklukları ve anksiyete için kullanılan benzodiazepin grubu ilaçların doz düşüşüyle görülen yoksunluk belirtilerinin azaltılmasına yardımcıdır
• Stres etkeninin bağışıklık sistemi üzerindeki etkisini azaltır
• Kalp damar sistemi üzerinde koruyucu etkisi vardır
• Uyku süresinden bağımsız olarak uyku kalitesini artırır. Verimli bir uyku için sirkadiyen ritim oldukça önemlidir. Melatonin seviyesinin normal sınırların altında olması uyku bozukluklarına yol açabilir
• Gösterdiği antioksidan etki sayesinde hücrelerin hasar görmesini engeller.
• Enfeksiyon ve bağışıklık sistemi hastalıklarına karşı koruma sağlar. Göz sağlığı için son derece önemlidir

Melatonin Nasıl Çalışır?

Vücudunda yeterli miktarda melatonin hormonu salgılanmayan kişilere melatonin takviyesi önerilir. Bu takviye ile birlikte kişi veya kişilerde;

• Uyanıklık/uyku döngüsü düzene girer
• Uyku sorunları azalırken uyku kalitesi artar
• Stres ve depresyon seviyelerinde azalma meydana gelir
• Vücudun biyolojik saati düzene girer
• Bağışıklık sistemi güçlenir, iltihaplanmalar azalır
• Reflü şikayetleri hafifler ve sindirim sistemi iyileşir

Melatonin Hangi Durumlarda Kullanılabilir?

Melatonin; en etkili serbest radikal önleyici özelliği olan bir antioksidanlardandır. Tüm hücrelerin yapı taşı olan DNA’nın kendi kendisini yenilemesine kolaylaştırır. Böylece yaşlılığa bağlı sorunları ve kalp damar hastalıklarının oluşumunu geciktirir. Fakat yaşlılarda bu hormon salgılanması gençlere oranla oldukça düşüktür. Vardiyalı çalışıp uykusuz kalan kişiler ve yaşlılar takviye olarak doktor danışıklığı ile alabilirler.

Melatonin Nasıl Kullanılır?

Melatonin ağız yoluyla hap formunda, dil altı hap formunda, cilt üzerine jel olarak, ya da bir sağlık uzmanının doğrudan gözetimi altında vücuda enjekte edilerek kullanılabilir. Melatonin aldıktan sonra dört ile beş saat boyunca makine veya araç kullanılmaması gereklidir.

Melatonin Nasıl Tüketilir?

Melatonin kullanmadan önce mutlaka bir sağlık uzmanına ve uzman hekime başvurulması gereklidir. Melatonin hormonu çeşitli ilaçlar ve kafein gibi maddeler ile etkileşime girerek çeşitli olumsuz etkiler yaratabilir veya vücutta olması gerektiği miktardan fazla bulunduğunda çeşitli sağlık sorunlarının daha da ağırlaşmasına sebep olabilir.  Melatonin, depresyon belirtilerini daha da kötüleştirebilir ve diyabetli kişilerde kan şekerini artırabilir. Diyabeti olan bireyler melatonin kullanırken kan şekerini dikkatlice takip etmelidir. Melatonin, tansiyonu kontrol etmek için belirli ilaçlar alan kişilerde yüksek tansiyona neden olabilir. Melatonin hormonu bağışıklık fonksiyonunu artırabilir ve transplant alan kişiler tarafından kullanılan immünosüpresif tedaviye müdahale edebilir. Melatonin, kanama bozukluğu olan kişilerde kanamayı daha da kötü hale getirebilir.

Melatonin Günlük Tüketim Miktarı Ne Kadar Olmalıdır?

Melatonin eksikliği yaşayan kişilere uzmanlar kişiler tarafından melatonin takviyesi önerilebilmektedir. Uykusuzluk probleminin çözümü için kullanılan melatoninin ortalama olarak 1-3 mg alınması tavsiye edilmektedir. Kişiden kişiye göre değişen bu miktar yaşlılarda daha düşük dozlar şeklinde olabilmektedir. Olası yan etkilerin önüne geçebilmek için düşük dozlardan başlayarak yavaş yavaş arttırmak daha sağlıklı olacaktır. Uyku problemi yaşayan pek çok kişiye uzmanlar melatonin takviyesini önermektedir. Hap şeklinde alınabilen bu takviyeler uyanıklık/uyku dengesini koruyacağı gibi aynı zamanda uykusuzluk problemiyle de savaşma konusunda etkilidir. Bu nedenle melatonin haplarının uyku getirdiğini söylemek mümkündür. Ancak bu takviyelerin mutlaka bir uzman görüşü dikkate alınarak kullanılması olası riskler konusunda büyük önem taşımaktadır.

Melatonin Hangi Gıdalarda Vardır?

Melatonin başta kızılcık olmak üzere vişne, papatya, anason, ceviz, badem ve fındıkta yüksek miktarda bulunur.

Melatonin Özellikleri Nelerdir?

Beynin orta bölgesinde yer alan ve her iki yarı küre arasında bulunan pineal bez ya da diğer adıyla epifiz bezi tarafından salgılanan melatonin, uyku döngüsünü ve sirkadiyen ritim olarak tanımlanan vücudun biyolojik saatini düzenleyen bir hormondur. Sindirim sistemi organlarından mide ve bağırsağın yanı sıra kemik iliği, retina, deri ve akyuvar hücreleri tarafından da düşük düzeyde üretilen hormon, havanın kararması ile sentezlemeye başlar. Melatonin, uyku ritminin düzenlenmesini sağlar. Bunun yanı sıra bağışıklık sisteminin güçlenmesi, vücut ısısının ayarlanması ve hücre yenilenmesi gibi biyolojik ve fizyolojik süreçlerde önemli bir rol oynar. Lipofilik ya da farklı bir deyişle yağ tipi çözücülerde çözünme yeteneğine sahip olmasından dolayı melatonin, bilinen en güçlü antioksidanlardan birisidir. Bu özelliği sayesinde vücudun tüm bölgelerine ulaşabilen ve karanlık ortamda kişinin uykusu sırasında yoğun miktarda salgılanan melatonin, metabolizmanın yaşamsal faaliyetlerini sürdürme mekanizmalarını destekler. Melatoninin, uyku süresinden bağımsız olarak uyku kalitesi üzerinde olumlu etkisi bulunur. Bu yüzden lambanın icadı, sanayileşme ve modern hayatın etkisiyle saat 23.00 ile 05.00 arasında ışığa maruz kalarak uyuyan ya da hiç uyumayan kişilerde melatonin salgılanması kısıtlı olduğundan bu durum uyku bozukluklarına yol açar. Başta uyku düzeni olmak üzere pek çok işlevi vardır.

Melatonin Faydaları Nelerdir?

Vücudun olağan işlevlerini yerine getirebilmesi için oldukça önemli bir yere sahip olan melatonin hormonunun faydaları da bir o kadar fazladır. Bu hormonun yeterli miktarda alınması pek çok fayda sağlar;

• Vücudun bağışıklık sistemini güçlendirmeye yararı olur.
• Yağ hücrelerini düzenler ve dengede tutmaya yardımcı olur.
• Vücuttaki iltihaplanmayı azaltır ve iyileştirmeyi sağlar.
• Antioksidan özelliği sayesinde göz yapılarını hücresel hasarlara karşı korur.
• Stres ve depresyon seviyesini azaltarak yaşam kalitesini arttırır.
• Pek çok tümör türünde büyümenin önüne geçer.
• Kanser riskini düşürür ve iyileşmesi üzerinde olumlu etki sağlar.
• Kalp ve damar sağlığını korur, olası hastalıklarla mücadele eder.
• Yaşlanmayı geciktirir ve daha uzun bir ömür üzerinde etkilidir.
• Uyku bozukluklarını düzenler, uyku ve uyanıklık arasındaki dengeyi sağlar.
• Ameliyattan öncesi kaygı ve korku için dil altı formunda kullanılan melatoninin, ameliyattan önce anksiyetenin azaltılmasında, geleneksel olarak kullanılan midazolam kadar etkili olduğu gözlemlenmiştir. Buna ek olarak bazı bireylerde daha az yan etki de gözlemlenmiştir. 
• Kist veya sıvı içermeyen tümörler (katı tümörler): Kemoterapi veya diğer kanser tedavileri ile birlikte doktor kontrolünde melatonin almanın tümör boyutunu azaltabildiği ve tümörlü kişilerde hayatta kalma oranlarını artırabildiği gözlemlenmiştir.
• Güneş yanığı: Güneşe çıkmadan önce cilde melatonin jeli uygulamanın güneş ışığına çok duyarlı insanlar arasında bazı vakalarda güneş yanığını önleyebildiği gözlemlenmektedir. Ancak melatonin kreminin daha az hassas cilde sahip kişilerde güneş yanığını önleyemediği kaydedilmektedir.
• Çene eklemini ve kasını etkileyen bir grup ağrılı durum, yani temporomandibular bozukluklar: Araştırmalar, 4 hafta boyunca yatmadan önce melatonin almanın, ağrıyı %44 oranında azalttığını ve çene ağrısı olan bireylerde ağrıya toleransı %39 oranında artırdığını göstermektedir.
• Kandaki düşük trombosit seviyeleri (trombositopeni): Ağız yoluyla alınan melatonin ile düşük kan trombosit sayısının artırılabildiği gözlemlenmiştir.

Melatonin Kullanmanın Yan Etkileri Nelerdir?

Vücut için oldukça önemli bir rol üstlenen melatonin hormonu bazı kişilerde yeterli miktarlarda salgılanmayabilir. Bu kişilere vücudun olağan işlevlerini sürdürebilmesi için uzmanlar tarafından melatonin takviyesi tavsiye edilir. Ancak bahsedilen bu takviyeler bazı durumlarda vücutta yan etkiler meydana getirebilir. Yan etkilerin minimuma indirilmesi için takviyelerin kısa süreli olarak düşük dozlarda verilmesi önerilmektedir. Takviyeler sırasında görülebilecek olası yan etkiler ise şu şekildedir;

• Ağız kuruluğu
• Baş ağrısı, migren ve baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Gece terlemeleri
• Halsizlik ve enerji eksikliği
• Hazımsızlık
• Karın ağrısı, ishal, kabızlık
• Uyku hali, uyuşukluk, yorgunluk, anormal rüyalar
• Ağız ülseri
• Anksiyete
• Anormal karaciğer fonksiyon testleri
• Asteni (halsizlik)
• Kol ve bacaklarda ağrı, psikomotor hareketlerde yavaşlama
• Kaşıntı
• Kilo artışı
• Kollar ve bacaklarda ağrı
• Kuru cilt
• Menopoz belirtileri
• Migren
• Psikomotorhiperaktivite yani artan aktivite ile ortaya çıkan huzursuzluk, huzursuzluk
• Ruh hali değişimleri
• Saldırganlık
• Sinirlilik
• Uyku hali
• Anormal rüyalar
• Uykusuzluk
• Uyuşukluk
• Yorgunluk sayılır

Melatonin Kullanılırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Epifiz bezi tarafından salgılanan melatonin hormonu bazı kişilerde istenilen düzeyde salgılanmamaktadır. Bu durum da vücut işlevlerinin yavaşlamasına ve sinir sisteminde meydana gelen bazı aksaklıklara neden olmaktadır. Olumsuz durumların önüne geçebilmek için bu kişilere melatonin takviyesi önerilmektedir. Ancak; Melatonin takviyesi kullanılmadan önce mutlaka bir uzmanın görüşleri dikkate alınmalıdır. Uzman tavsiyesiyle birlikte alınacak melatonin takviyesi ağız yoluyla hap ya da dil altı hapı şeklinde tercih edilebilir. Ağız yoluyla ilaç almaya uygun olmayan kişiler için cilt üzerine jel formunda melatonin takviyesi sağlanır. Bir uzmanın gözetiminde vücuda enjekte edilerek de melatonin takviyesi almak mümkündür. Hangi şekilde olursa olsun melatonin takviyesinin ardından kişilerin araç kullanmamaları ve bir kaç saat dinlenmeleri tavsiye edilir.

Kimler Melatonin Kullanabilir?

Melatonin, genellikle geceleri epifiz bezi tarafından salgılanan bir hormondur ve uzun süredir uyku/uyanıklık döngüsünün kontrolü ile ilişkilendirilmektedir. Bir besin takviyesi olarak, genellikle jetlag veya vardiyalı çalışma gibi kısa süreli uykusuzluk tedavisi için kullanılır ve genellikle ağızdan alınır. Doğal uykuyu sağlar. Böylece bağışıklık sistemini kuvvetlendirir. Melatonin yüksek tansiyonu düşürürerek geceleri kalbin daha düşük hızla çalışmasını sağlar. Böylece kalbi korumuş olur. Kalp şikayetleri olanlar genellikle geceleri melatonin düzeyleri düşük olan kişilerdir. Kronik stres altında olan insanlarda stres hormonları (kortizol) aşırı salgılanırlar. İşte bu kortizol bağışıklık sistemini bloke ederek vücudun, mikroplar ve kanserle savaşmasında onu zayıf düşürür. Melatonin alanlarda stresle mücadele daha kolaylaşır ve dış etkenlere karşı direncimiz yükselmiş olur. Kortizol, yaşlılarda nispeten artar ve enfeksiyonlara karşı direnci düşürür. Atmış yaşından itibaren anti-aging amacıyla hergün düşük dozlarda melatonin alınması önerilmektedir. Melatonin uzun uçak yolculuklarında görülen; uyku bozukluğu, yorgunluk, cinsel isteksizlik, depresyon belirtileriyle ortaya çıkan jetlag sendromunda da olumlu etkileri vardır. Melatonin, kadınlar tarafından ağızdan alındığında veya sık sık ya da yüksek dozlarda enjekte edildiğinde doğum kontrolüne benzer etkileri olabilir. Bu hamile kalmayı zorlaştırabilir.

Hamile kalmaya çalışırken melatoninin daha düşük dozlarda güvenli olup olmadığını bilmek için yeterli güvenilir araştırma tamamlanmamıştır. Hamilelik sırasında melatonin kullanımının ne kadar güvenliği olduğu hakkında yeterli kanıt yoktur. Bu sebeple bu konuda daha kesin araştırmalar sonuçlanana kadar, hamile iken veya hamile kalmaya çalışırken melatonin kullanılmaması tavsiye edilir. Aynı şekilde emzirme döneminde melatonin kullanımının güvenliği hakkında da yeterli bilgi yoktur, bu sebeple kullanmaktan kaçınmak en iyi çözümdür.

Melatonin Kaç Kalori?

Uykusuz kalan bireylerin, gece atıştırma yapmasa dahi zaman içerisinde kilo aldıkları bilinmektedir. Gece uyku kalitesi yüksek olan bireylerde ise hem kilo kaybı hızı daha iyi sonuçlar vermekte hem de bu bireyler kilolarını daha rahat korumaktadır. Melatonin kalori bazında değil etkileri bazında düşünmek daha doğru olur. Normal seviyedeki melatonin mutluluk vereceği gibi düşük seviyelerdeki melatonin ise kişinin stresinin artacağı ve dolaylı yoldan kilo alacağı anlamına gelmektedir. Ayrıca düşük melatonin daha yüksek kortizol anlamına geleceği için bireylerin vücutları zaman içerisinde yağlanmaya başlar.