Kolit Diyet: Bilmeniz Gerekenler

Kolit diyeti, kronik inflamatuar hastalık olan ülseratif kolit için hazırlanan beslenme programıdır. Ülseratif kolitte görülen belirtiler kişilerde değişkenlik gösterebildiği için diyet listesinde değişiklik yapmak gerekir. Belirtilerde artma görüldüğünde bazı yiyeceklerin tüketimi kısıtlanır ya da sınırlandırılır. Ardından vücuttaki tepkimelere bağlı kalarak besinler yeniden eklenebilir. 

Kolit diyeti kanıtlanmış değildir ya da en iyi plan olarak gösterilemez. Ancak bu plana bağlı kalmak, semptomların yönetilmesini ve azalmasını sağlar. Ülseratif kolitte tedavi olmamasına rağmen beslenme programının planlanması ve yemeklerin önceden hazırlanması gerekir. Bu sayede semptomların azalması ve alevlenme döneminin hafif geçmesi hedeflenir. 

Haftalık beslenme programını önceden planlamak ve grup halinde yemekleri hazırlamak zaman kazandırabilir. 

Kolit Diyetini Kim Denemeli?

Kolit diyeti, kronik bağırsak hastalığı olan ülseratif kolit için tasarlanmış bir beslenme programıdır. Hastalığın alevlenme dönemlerinde kısa dönemli olarak yapılır. Uzun vadeli uygulamak için diyetisyen eşliğinde devam edilmelidir. 

Sık ishal, rektal kanamalar, tükenmişlik hissi ve bağırsak hareketlerinin hızlanması ülseratif kolit belirtileri arasındadır. 

Hastalığın alevlenme döneminde belirli besinlerin sınırlandırılması gerekir ancak kişinin besinlere gösterdiği toleranslar değişebilir. Bu durumu göz önünde bulundurarak diyet planlanması yapılmalıdır. 

Kolit Diyetinden Kim Kaçınmalı?

Herkesin ve her hastalık grubunun ihtiyaçları farklıdır. Bu sebeple diyet seçimleri ve diyetteki yönergeler de değişkenlik gösterir. Kişiye özel diyetin planlanması için doktor ve diyetisyenden destek alınmalıdır. Uzmanlar tarafından özel teşhise ve yaşam tarzına uygun diyet planlanması bu şekilde karar verilir. Daha önceden var olan gıda alerjisi veya intolerans durumunda diyetteki seçenekler değiştirilmelidir.

Kolit Diyeti Nasıl Çalışır?

Kolit diyetine uygulamak için belirli kurallar bulunur. Ülseratif kolitin alevlenme döneminde yağ ve lif içeriği yüksek besinlerden kaçınmak gerekir.  Kremşanti gibi yüksek yağ içeren süt ve süt ürünleri, çiğ sebzeler, rokfor gibi güçlü peynirler, tam tahıllı un ve tam tahıllı undan hazırlanan besinler, turşu gibi fermente yiyecekler, şeker ve şeker içeriği yüksek olan besinler, acı biber ve sarımsak gibi kuvvetli baharatlar, yağlı ve tütsülenmiş etler, kızartma besinler, alkollü içecekler, kafeinli ve asitli içeceklerin tüketimi tamamen kısıtlanır.

Aynı zamanda diyetten maksimum fayda görmek için besinler az az ve sık sık tüketilmelidir. Gün içerisinde beslenme saatleri belirlenmeli ve tek öğünde yüksek oranda enerji alınmamalıdır. Yemekler uzun çiğnenmelidir. Sigara ve alkol gibi bağırsağı olumsuz etkileyen alışkanlıklar kesilmelidir. Gün içerisinde su tüketimine özen gösterilmeli, geniş aralıklarla az az tüketilmelidir. Bununla beraber yatmadan en az 2 saat önce besin tüketimine son verilmelidir.

Kolit Diyeti Nasıl Başlatılır?

Kolit diyete başlarken izlenmesi gereken yönergeler aşağıda listelenmiştir. 

• Kolit diyeti tıbbi beslenme tedavisi niteliğinde olduğu için uzman eşliğinde ilerlemeye özen gösterin. Alevlenme dönemindeki kilo kaybını önlemek için yeterli enerji aldığınızdan emin olun.
• Yemekleri kızartma ve kavurma olarak değil ızgara, haşlama, buğulama, fırınlama olarak pişirin.
• Yemeklere çok fazla tuz ve baharat kullanmayın.
• Çiğ olan sebzelerden uzak durun.
• Meyvelerin kabukları yüksek lif kaynağıdır. Meyve tüketirken kabuklarını soyun ve çekirdeklerini çıkartın.
• Tam tahıllı un ve tam tahıllı undan yapılmış yiyeceklerden uzak durun. Bunun yerine beyaz un, beyaz makarna, beyaz pirinç tercih edin.
• Alkol ve sigara tüketimini kısıtlayın.
• Gazlı ve asitli içecekler, yüksek posa içeren meyve suları ve kafein içeren içeceklerden uzak durun.
• Tam yağlı süt ve süt ürünlerinden uzak durun yerine az yağlı veya yağsız olanlarını tercih edin.
• Protein kaynaklarını iyi pişmiş ve yağsız olanlardan tercih edin.
• Yiyecekleri yutmadan önce iyice çiğnemeye özen gösterin.

Kolit Diyetinde Yiyebileceğiniz Yiyecekler Nelerdir?

Kolit diyetin temelini liften fakir besinler oluşturur. Diyet süresince tüketilmesi serbest olan besinler aşağıda listelenmiştir. 

• Kafein içermeyen bitki çayı, su, çay, posasız meyve suyu, kafeinsiz gazlı içecek ve spor içecekleri
• Az yağlı süt ve süt ürünleri
• Sade jelatin, aromalı jelatin, reçel, bal, jöle, şurup, sade kek, muhallebi, puding, buzlu süt
• Tereyağı, zeytinyağı, margarin, kanola yağı, mayonez ve hafif salata sosları 
• Muz ve pişmiş meyveler gibi lif oranı az olan meyveler
• Beyaz ekmek, rulo ekmek, yulaf ezmesi, beyaz makarna, kraker ve İngiliz çöreği gibi tahıl ürünleri
• Haşlanmış yumurta, dil peyniri, tavuk, dana eti, kuzu eti, domuz eti ve balık yağı gibi protein kaynakları
• Beyaz patates, tatlı patates, havuç, pancar, ıspanak, yeşil fasulye, bezelye ve kabak gibi pişmiş sebze çeşitleri
• Ihlamur, ayran, açık çay ve adaçayı gibi içecekler

Kolit Diyetindeyken Kaçınmanız Gereken Yiyecekler Nelerdir?

Kolit diyetinde kaçınılması gereken besinler aşağıda sıralanmıştır.

• Tam yağlı süt ve süt ürünleri, kremşanti, rokfor peyniri ve dondurma 
• Brüksel lahanası, domates, soğan, brokoli, karnabahar, biber ve lahana gibi gaz yapıcı sebzeler
• Çiğ ve kuru meyveler
• Filizlenmiş buğday ekmeği, tam tahıllı un ve tam tahıllı undan yapılan yiyecekler, kepekli makarna, lif içeren tahıllar
• Mercimek, kuru fasulye, nohut gibi baklagiller
• Derili et çeşitleri, kızartma balık, sığır eti, tavuk tacos, et sosu
• Kahve, çay, soda ve diğer kafein içeren içecekler
• Hardal, ketçap, yaban turpu, sirke, turşu
• Cheesecake, bitter çikolata, fındık, patlamış mısır, zeytin ve yağ içeriği yüksek olan diğer besinler

Kolit Diyeti Hakkındaki Gerçekler Nelerdir?

Ülseratif kolitli kişiler semptomların azaldığı remisyon dönemlerinde diyeti değiştirmelidir. Besin değeri daha yüksek olan bir diyete geçmek besin öğe yetersizliklerinin önüne geçecektir. Beslenme programına yeniden eklenen besinler yavaş yavaş tanıtılmalı, diyette değişiklik yapmadan önce mutlaka uzman desteği alınmalıdır.

Hastalığın remisyon döneminde tüketilmesi gereken besinler aşağıda sıralanmıştır.

• Yulaf, arpa ve kepekli tahıl gibi lif içeriği zengin besinler
• Yağsız et, yumurta, fındık, balık ve tofu gibi protein kaynakları
• Kabuksuz ve çekirdeksiz meyveler
• Yoğurt, süt ve kefir gibi kalsiyum kaynakları (Laktoz intoleransı mevcutsa laktozsuz olanları tercih edilmeli)
• Yoğurt, tempeh ve lahana gibi probiyotik içeren besinler

Kolit Diyeti Sağlıklı Bir Diyet Olarak Kabul Edilir mi?

Kolit diyetinin amacı sindirim sisteminin dinlenmesini sağlamaktır. Lifli besinlerin vücutta parçalanması ve sindirilmesi daha zordur bu sebeple kolit diyeti gibi beslenme programlarının belirli bir süre uygulanması sindirim sisteminin rahatlamasını sağlar. 

Ülseratif kolit gibi kronik bağırsak hastalıklarının alevlenme dönemleri bulunur. Alevlenme dönemlerinde yumuşak ve düşük lifli beslenmek bağırsak hareketliliğinin azalmasını ve sindirim sisteminin dinlenmesini sağlar. 

Kolit Diyeti Denemeye Değer mi?

Ülseratif kolit hastalarının kolit diyetini belirli bir süre uygulanması önerilir. Diyet hastalıkta görülen tükenmişlik, rektal kanama, ishal ve aşırı bağırsak hareketleri gibi semptomların hafiflemesine yardımcı olur. Kolit diyetini özellikle stres seviyesini azaltmak ve egzersiz gibi belli yaşam tarzı değişiklikleriyle beraber uygulandığında etkisi artmaktadır.

Kolit diyetinin etkisinin görülmesi için diyet iki aşamalı olarak uygulanmalıdır. Özellikle alevlenme anında lifsiz besinler tercih edilmeli; remisyon döneminde ise lif içeriği yüksek besinler tüketilmeli, su tüketimi arttırılmalıdır.

Kolit Diyeti Pahalı mı?

Kolit diyette kişinin mevcut durumuna bağlı olarak belirli besinler programa eklenir ve çıkarılır. Buna bağlı olarak maliyetin belirlenmesi mümkündür. Fakat yağsız et önerildiği ve yağlı et tüketimi kısıtlandığı için kısmen daha pahalı olduğu düşünülebilir. Bunun yanında bütçenin doğru ayarlanması ve maliyetin desteklenmesi için haftalık planın daha önceden yapılması ve toplu alışveriş yapılması önerilmektedir.

Yeni Başlayanlar İçin Kolit Diyeti Tarifleri Nelerdir?

Kolit diyetine yeni başlayanlar için örnek yemek tarifleri aşağıda verilmiştir. 

• Tofu Toplu Spagetti 

Tofu Toplu Spagetti 9 ana malzemeden oluşmaktadır. Malzemeler sırasıyla spagetti, tofu, 1 çay kaşığı tereyağı, 1 yumurta, 1 çay kaşığı süt, ½ çay kaşığı ot, 1 çay kaşığı un, 3 çay kaşığı tuz ve 2 yemek kaşığı çedar peyniridir. 

Tofu toplu spagetti hazırlamak için öncelikle fırını 180 derecede ısıtın. Bir kapta un, karışık ot, tuz ve tofuyu karıştırın. Hamuru küçük top olacak şekilde yuvarlayın. Fırın tepsisini pişirme spreyi ile yağlayın. Hazırlanan tofu toplarını tepsiye yerleştirin ve tekrardan pişirme spreyi ile yağlayın. 140 derece fırında 10 ila 15 dakika arası pişirin. Makarnayı hazırlamak için tencerede su kaynatın. Kaynayan suya zeytinyağı ve tuz ekleyin. Ardından spagettiyi ekleyin ve 10 dakika kadar pişirin. Yumurta, süt, karışık baharat ve tereyağından hazırlanan sosu tavada 1 - 2 dakika pişirin. Pişen sosu spagettinin üzerine dökün ve hepsini harmanlayın. Tofu toplarını spagettiyle birleştirin ve üzerine çedar peyniri rendeleyin.

• Domatesli Köfte Çorbası

Domatesli köfte çorbası için gereken malzemeler sırasıyla 1 kg dana kıyma, 1 orta boy yumurta, ½ çay kaşığı kekik, ½ çay kaşığı kuru fesleğen, 4 su bardağı et suyu, 2 su bardağı domates, 2 patates, 6 adet taze soğan, maydanoz, 1 tatlı kaşığı tuz, ½ çay kaşığı biber ve isteğe bağlı parmesan peyniridir. 

Domates çorbasını hazırlamak için kıyma, yumurta, otlar, tuz ve karabiberi geniş bir kaseye alın. Elinizle yoğurun ve küçük top haline gelecek şekilde yuvarlayın. Hazırladığınız topları bir süre soğutun. Çorba tenceresine domates, yeşil soğan, kırmızı biber, patates, et suyu ve defne yaprağını alın. 10 dakika kaynatın. Soğuttuğunuz köfteleri tencereye alın ve patatesler yumuşayana kadar pişirmeye devam edin. Tuz ve karabiber ile lezzetlendirin, maydanozla süsleyin ve servis yapın. 

• Bezelye Dana Jambon Çorba

Bezelyeli jambonlu çorba için gereken malzemeler sırasıyla 6 adet taze soğan, 2 yemek kaşığı zeytinyağı, 2 adet doğranmış havuç, 2 adet doğranmış çubuk kereviz, 2 jambon, ½ su bardağı kuru yeşil mercimek, bir tutam maydanoz, tuz, biber, 4 ince şerit pastırma ve 1 su bardağı bezelyedir. 

Bezelyeli jambonlu çorba hazırlamak için tencereyi orta ateşte ısıtmaya başlayın. Zeytinyağı koyduğunuz tencereye yeşil soğan, havuç ve kerevizi ekleyin. Sebzeler yumuşayana kadar pişirin. Ardından dana jambonları ve suyu ekleyerek kaynamaya bırakın. Etler kemikten ayrılana kadar pişirmeye devam edin. Piştiğinden emin olduktan sonra eti kemikten ayırın ve parçalar halinde doğrayın. Bu sırada yeşil mercimekleri ilave edin ve 45 dakika kadar pişirin. Bezelye ve maydanozu ekleyin, karışımı blend edin. Parçaladığını etleri püre haline gelen çorbaya ekleyin ve servis edin. 

• Fesleğenli Kavrulmuş Domates Çorbası

Fesleğenli kavrulmuş domates çorbası için gereken malzemeler sırasıyla domates, 2 yemek kaşığı zeytinyağı, tuz, 1 tatlı kaşığı biber, 1 demet ince doğranmış fesleğen, 6 adet doğranmış taze soğan, ⅓ su bardağı domates salçası, sebze suyu ve fesleğen yaprağıdır. 

Fesleğenli kavrulmuş domates çorbasını hazırlamak için öncelikle fırını ısıtın. Domatesleri fırın tepsisine dizin, 1 yemek kaşığı zeytinyağı, tuz ve karabiberle 30 ila 40 dakika fırında kızartın. Ardından domates, fesleğen ve fırından çıkan domatesleri mutfak robotunda karıştırın. Tencerede zeytinyağını ısıtarak soğanları kavurun. Mutfak robotuna ekleyin ve yeniden çırpın. Tencereye sebze suyu, domates karışımı ve salçayı alın, kısık ateşte koyulaşana kadar pişirin. Servis yapmadan önce fesleğen ile süsleyin.

Kolit Diyet Yaparken Kaç Kalori Tüketebilirsin?

Kolit diyetinde, vücudun uzun sürede ihtiyaç duyacağı tüm besin öğelerini karşılamamaktadır. Diyet süresince belirlenen kurallar kalori çerçevesinde değil tüketilebilecek besinlerin çeşitliliğidir. Kişinin yaşı, cinsiyeti, boyu, kilosu, fiziksel aktivitesi ve mevcut hastalığına bağlı olarak günlük alınması gereken kalori miktarı belirlenmektedir. Bunun yanı sıra mevcut risk durumuna göre beslenme programına farklı besin gruplarının eklenip çıkarılmasına karar verilir. Kolit diyette, kullanılan ilaçlara ve vücut kitle indeksine bağlı olarak kilo kaybına yönelik kalori belirlenmesi mümkündür. 

Vücudun Kolit Diyetine İlk Tepkisi Nelerdir?

Kolit diyetinin belirli süre uygulanması sindirim sisteminin dinlenmesine ve ülseratif kolitteki semptomların azalmasını sağlamaktadır. Fakat uzun vadede yapılması yetersiz beslenmeye bağlı besin öğe eksikliklerine neden olur. Özellikle uzun vadede kolit diyeti uygulanması demir, D vitamini, lif ve kalsiyum gibi besin öğe eksikliklerinin görülmesine neden olmaktadır. 

Bu nedenle diyet sırasında demir, D vitamini ve kalsiyum takviyesi yapılmalıdır.

Kolit Diyeti İçin Önerilen Zaman Çerçevesi Nedir?

Kolit diyeti kısa süre uygulanması gereken diyet türüdür. Uzmanın planladığı doğrultuda sindirim sistemi rahatlayana dek uygulanmalı ardından normal beslenme programına geçiş yapılmalıdır. Uzun süreli yapılan kolit diyetinde lif tüketimi kısıtlanır. Sonucunda kabızlık gelişebilir. 

Kolit Diyetinin Sağlığa Yararları Nelerdir?

Kolit diyeti; ülseratif kolitin neden olduğu ishal, makat ağrısı, halsizlik, karın ağrısı, kramp, kansızlık, besin öğe yetersizliği, kilo kaybı, ateş ve kusma gibi semptomların önüne geçmektedir.

Kolit Diyetinin Sağlık Riskleri Nelerdir?

Kolit diyeti gibi tıbbi beslenme tedavileri herkese uygun beslenme programları değildir. Yapılan araştırmalara göre ülseratif kolit gibi bağırsak hastalığı teşhisi konmadan, bu diyetlerin uygulanması faydadan daha çok zarar vermektedir. Bunun sebebi birçok besin değeri yüksek besinden ve lifli gıdadan fakir olmasıdır. Diyet bilinçli ve kontrollü bir şekilde yapılmalıdır. 

Kolit diyeti gibi bağırsak hastalarında uygulanan diyetler oldukça kısıtlı olduğu için yeme bozukluğu bulunan kişilerde atakların tetiklenmesine neden olabilir. Bununla beraber uzun süre diyeti devam ettirmek bağırsak mikrobiyotasının dengesini bozabilir. 

Kolit diyetinin sonucunda oluşabilecek besin yetersizliklerini önlemek için uzmandan destek alınması önerilir.

Kolit Diyeti Kanıtlara Dayalı mı?

Ülseratif kolitin alevlenme döneminde semptomların azalması için düşük lifli diyet, glutensiz diyet, düşük Fodmap diyeti, Akdeniz diyeti ve Paleo diyeti gibi birçok beslenme programı uygulanmaktadır. 

Ülseratif kolit esnasında uygulanan diyetler hakkında yapılan çalışmalar aşağıda sıralanmıştır.

• Mülayim diyetin sonuçları hakkında çok fazla bilimsel çalışma ve araştırma yapılmamıştır. Diyetin temelini oluşturan lifli besinlerin kısıtlanmasıdır. Diyet süresince gastrointestinal sorunlara neden olan besinlerin tüketiminden uzak durulur. Bununla beraber daha yumuşak ve hafif olan besinlerin tüketimi artırılır. Yoğun koku ve tadı olan besinler mide bulantısına neden olduğu için tüketimi önerilmez.
• 2010 yılında yapılan bir araştırma Sibo diyetinin, antibiyotik ve probiyotiklerle beraber uygulanabileceğini göstermektedir. Aynı zamanda araştırmaya göre, probiyotik takviyeleri ve probiyotikten zengin gıdalar diyete dahil etmek Sibo semptomlarının azalmasına yardımcı olmaktadır. Yapılan çalışmalar, sibo diyetini uygularken daha fazla su içmenin ağrıyı azalttığını ve sindirimi kolaylaştırdığını göstermektedir. 

Kolit Diyeti Güvenli ve Sürdürülebilir mi?

Bağırsak hastalıklarında uygulanan beslenme programları ciddi kısıtlamalara dayanır. Hastalığın alevlenme döneminde kişide semptoma neden olan besinler belirlenmeli, beslenme programı oluşturulmalıdır. 

Kolit diyeti belirli kısıtlamalara dayandığı ve tıbbi beslenme tedavisi niteliğinde olduğu için güvenliğini artırmak amacıyla uzman eşliğinde uygulanmalıdır. Diyetin risklerini en aza indirmek ve sürdürülebilirliğini artırmak için diyetisyen rehberliği önemlidir.