Haşhaş Nedir?

Haşhaş (Papaver somniferum), gelincikgiller familyasından Papaver cinsinden bir bitki türü. Haşhaş, yazların sıcak geçtiği orta derecede yağış alan yerleri sever. Anavatanının Doğu Akdeniz olduğu düşünülmektedir. Hindistan ve Anadolu'da çok eskiden beri tarımı yapılmaktadır.

Latince'de "Papaver" gelincik bitkisi, "somniferum" da uyku verici, rüya gördüren anlamına gelmektedir. Haşhaşın kapsülünden afyon adlı uyuşturucu, tohumlarından da haşhaş yağı adı verilen yenilebilir yağ çıkarılır.

Bitkinin meyvesi olan kapsülde, çok sayıda tohum bulunur. Haşhaş yağı, tohumların %40-45'ini meydana getirir. Haşhaş yağı, kaliteli, yemeklik, bitkisel bir yağdır. Tohumların yağı çıkartıldıktan sonra kalan küspe hayvan yemi olarak kullanılır ve hayvanın sütündeki yağ oranını arttırır. Meyve kabuğundan 20 kadar alkaloid elde edilir. Bunlar afyon türevleri olan; morfin, kodein, narkotin, papaverin gibi uyuşturucu olarak ve tıpta da ağrı kesici ve uyku verici kullanım alanı olan maddelerdir.

Birleşmiş Milletler denetiminde yasal ana üretici olarak Türkiye, Hindistan, Avustralya, Fransa, İspanya, Macaristan’da haşhaş ekimi yapılmaktadır. Ayrıca Türkiye ve Hindistan Birleşmiş Milletler tarafından geleneksel haşhaş üreticisi ülkeler olarak kabul edilmektedir. Ancak dünyada yasadışı olarak haşhaş üretiminde artış görülmektedir. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi tarafından yapılan açıklamalarda Afganistan'da yapılan önleme çalışmalarına rağmen 200.000 hektarın üzerinde alanda haşhaş tarımı yapılmaya başlanmıştır.

Haşhaşın Besin Değerleri Nedir?

Bu besinin 100 gramında 553 kcal kalori, ayrıca besinin 1 Yemek Kaşığı yani 10 gramlık miktarında haşhaş tohumu içinde 56 kalori bulunmaktadır.

Besin Değeri 100 gram için aşağıdaki değerler olarak gösterilebilir;

• Kalori                553 kcal
• Karbonhidrat     8.67 g
• Lif                      4.0 g
• Protein              31.6 g
• Yağ                   48.8 g
• Kolesterol         0.0 mg
• A Vitamini         11.0 IU
• C Vitamini         0.5 mg
• Potasyum         1200.0 mg
• Kalsiyum           70.0 mg
• Demir                8.0 mg

Haşhaş Ne İşe Yarar?

Haşhaş tohumlarının en önemli sağlık yararları arasında cilt ve saç sağlığını iyileştirme, bağışıklık sistemini güçlendirme, kalp sağlığını koruma, kadın doğurganlığını artırma, kan akışını artırma, sindirimi düzenleme, kemikleri güçlendirme gibi özellikleri yer alır.

Haşhaşın Faydaları Nedir?

Haşhaşın vücuda faydaları oldukça fazladır. Bu nedenle birçok kişi tarafından sıklıkla tüketilir. Yapısında bulunan vitaminler ve mineraller sayesinde sindirim sistemini düzenler. Kabızlık gibi durumları ortadan kaldırmaya yardımcı olur. İdrar kesesinde oluşan iltihapların idrar yolu ile atılmasını sağlar. Aynı zamanda unutkanlık gibi durumların oluşmasını engeller. Kötü kolesterol olarak bilinen LDL kolesterolü düşürerek kalp damar sağlının korunmasını sağlar. Diş çürümeleri, diş eti iltihapları üzerinde de olumlu etkisi bulunur. Anemi gibi sorunları gidermede de oldukça etkili olduğu bilinmektedir. İçerisinde bulunan çinko ve demir sayesinde, demir eksikliği tedavisinde takviye edici gıda olarak tüketilebilir. Yatıştırıcı özelliğinden kaynaklı, sinir sistemini rahatlatır. Depresyon, anksiyete, stres gibi sorunlarla ile mücadelede oldukça önemlidir. Tok tutucu özelliği ile diyet yapanlar ve kilo kontrolünü sağlamak isteyenler tarafından sıklıkla tüketilir. Haşhaşın anlaşıldığı üzere pek çok faydası vardır. Bu faydaların başka bir kısmı aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Haşhaş tohumu kalsiyum ve bakır bakımından zengindir. Birincisi kemik sağlığını iyileştirirken, ikincisi bağ dokusunun yanı sıra kemikleri de güçlendirir. Tohumların zengin olduğu bir başka mineral, kalsiyum ile birlikte kemik dokusunun bir parçasını oluşturan fosfordur. Ve tohumlardaki manganez, kemiklerinizi ciddi hasarlardan koruyan bir protein olan kolajen üretimine yardımcı olur.

• Haşhaş tohumlarındaki çinko ve antioksidan içeriği, vizyonu iyileştirmeye yardımcı olur ve Maküler Dejenerasyon gibi göz hastalıklarına karşı korur.

• Haşhaş tohumlarındaki zengin bakır ve demir, kırmızı kan hücresi oluşumunu iyileştirir, bu da anemi ve kanla ilgili diğer durumların önlenmesine yardımcı olur.

• Haşhaş tohumu bol miktarda demir, bakır, kalsiyum, potasyum, manganez, çinko ve magnezyum içerir. Haşhaş tohumlarının en önemli sağlık yararları arasında cilt ve saç sağlığını iyileştirme, bağışıklık sistemini artırma, kalp sağlığını koruma, kadın doğurganlığını artırma, kan akışını hızlandırma, sindirim sistemini düzenleme, kemikleri güçlendirme gibi özellikleri yer alır.

• Haşhaş tohumlarının en önemli yararı kalp hastalığını önlenmesidir. Tohumlar, kalp sağlığı için gerekli bir omega-6 yağ asidi olan linoleik asit içerir.

• Haşhaş tohumları, sindirime yardımcı olabilecek çözünmeyen lif kaynaklarıdır. Ayrıca dışkı hacmini arttırır ve kabızlığın tedavisine yardımcı olur.

• Haşhaş tohumlarında bol miktarda bulunan ‘oleik asit' ve ‘diyet lifi' kandaki kötü huylu kolesterol seviyesini düşürerek iyi huylu kolesterolün artmasına yardımcı olur.

• Haşhaş tohumu çayı içmek vücuttaki kortizol seviyelerini azaltır. Bu stres seviyelerindeki azalma sakinleştirici bir etkiye yol açar ve uyumanıza yardımcı olur.

• Bazı çalışmalar haşhaş tohumlarının ağız ülserlerini iyileştirmeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.

• Beyin, haşhaş tohumlarında zengin olarak bulunan kalsiyum, demir ve bakır mineralleri gibi temel besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bu mineraller nörotransmitterlerin düzenlenmesine yardımcı olur ve beyin işlevini geliştirir. Haşhaş tohumu da bilişsel bozukluk riskini azaltabilir.

• Haşhaş tohumlarında bulunan zengin yağ asitleri, kalp ve damar hastalıklarına karşı korur. Kalbi güçlendiren haşhaş felç riskini ve içeriğindeki potasyumun yanı sıra ‘linolyum asitleri' de kalp krizi geçirme riskini ciddi oranlarda azaltır.

Haşhaş Yağının Faydaları Nedir?

Haşhaş yağının faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Ağrı kesicidir. Baş ağrılarına iyi gelir
• Kemikleri güçlendirir. İçeriğindeki kalsiyum kemikleri güçlendirir
• Kansızlığa iyi gelir
• Bağışıklık sistemini güçlendirir
• Göz sağlığını korur
• Sindirim sistemini rahatlatır
• Kalbi korur

Haşhaşın Yan Etkileri Nedir?

Haşhaş fazla tüketildiği zaman alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Kaşıntı, kusma, cilt döküntüleri görülür. Lifli olduğundan dolayı da sindirim sistemini olumsuz olarak etkiler.

Haşhaş ülkemizde, ismini bu bitkiden almış olan Afyonkarahisar’da yetiştirilmektedir. Aynı zaman ilaç sanayisinde kullanılan bir bitkidir. Haşhaş tohumları gevrek bir dokuya sahiptir ve yiyeceklerde de kullanılır. Haşhaş bitkisi ağrı kesici özelliğiyle tanınır. 

Haşhaşın zararları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Kabızlık ve bağımlılık: Haşhaş tohumu uzun süreli tüketildiğinde kabızlığa ve bağımlılığa neden olabilir.
• Alerjik reaksiyonlar: Haşhaş deride döküntü, kaşıntı(özellikle yüz dil ve boğazda), şişme, şiddetli baş dönmesi ya da nefes alıp vermede zorluklar gibi alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
• Bu tarz sorunlarla karşılaştığınızda derhal doktorunuza başvurmanız ve tıbbi yardım almanız gerekmektedir.
• Kötü amaçlarla kullanılabilmektedir. Zihni uyuşturma gibi biz özelliği vardır ve bu nedenle haşhaş yetiştiriciliği devlet tarafından kısıtlanmıştır.
• Uyuşturucu testi: Haşhaş tohumu kullanılarak yapılan ekmekler kekler ve türevi yiyecekler yendikten sonra herhangi bir uyuşturucu testinde 1-2 gün içerisinde pozitif sonuç gösterebilmektedir.
• Haşhaşın vücuda yan etkileri: Uyuşukluk, hafif karın ağrısı, kaşıntı, solunumun yavaşlaması, mide bulantısı gibi yan etkileri vardır.
• Solunum durması: Haşhaşın zararları arasında en önemli olanı yüksek dozlarda tüketildiğinde solunum durmasına veya aşırı kusmaya neden olarak nefes borunuzun tıkanmasına ve ölüme yol açabilmesidir.

Haşhaş Nasıl Kullanılır?

Haşhaş yağı yemeklerde ve sabun yapımında kullanılabilir. Aktarlarda kolayca bulunabilecek bir baharattır. Antioksidan özelliği olan haşhaş tohumu içerisinde, kötü kolesterolün düşmesini, iyi kolesterolün ise yükselmesini sağlayan yağlar bulunmaktadır. 100 gram mavi haşhaş tohumu kişinin günlük lif ihtiyacının yaklaşık olarak %50’sini sağlar. Ekmek, kek, pasta ve kurabiye çeşitlerinin süslenmesinde de kullanılabilir. Haşhaş, haşhaş ezmesi olarak tahin, pekmez gibi kahvaltılarda tüketilebilen bir besin. Reçelle veya biraz yağ ve şekerle ekmeğin üzerine sürülerek de tüketilebiliyor. Poğaça ve kurabiye yapımlarında üzerlerine haşhaş yağı sürülerek de kullanım çeşitlendirilebilir.

Haşhaş Tüketimi Ne Kadar Olmalıdır?

Ancak içerdiği güçlü yatıştırıcılar sebebiyle haftada en fazla üç kez tüketilmesi önerilir. Sindirimi temizlemede etkili olan haşhaş tohumu, kozmetik ve gıda sanayisinde kullanılır.

Kimler Haşhaş Kullanmamalıdır?

Anne adayları gebelik dönemlerinde haşhaşı yüksek miktarda tükettirse bağımlılık etkisi yaratmaktadır. Bu nedenle hamile kadınların haşhaşı doktor kontrolünde, az miktarda tüketmeleri tavsiye edilmektedir. En çok ekmek ve hamur işlerinin içine katılıp, bebeklere ise ilk iki yıldan sonra fazla olmamak şartıyla birlikte tüketebilirler. Ancak yine de doktora danışılması tavsiye edilir Bebeklerin haşhaş tüketiminde dikkat etmeleri gereken bir konu da tohum olarak yedirilmesinin yanlış olacağıdır. Boğaza kaçma ihtimali çok yüksek olduğundan bebeklere yedirirken suyla tohum karıştırılabilir, mamaların veya yemeklerin içine de katılıp yedirilmesi daha doğru olur. Dikkat edilmesi gereken bazı başka konular da var. Bazı sağlık problemleri olan kişilerin tüketmemesi daha doğrudur. Kalpte ritim bozukluğu yaşayan insanların tüketmemesi daha uygun olur. Çünkü mavi haşhaşın kalp ritminde düşüş meydana getirdiği gözlenmiştir. Mavi haşhaş bağırsaklardaki sistemi olumsuz yönde etkilediğinden sindirim sisteminde sorun olan insanların tüketmemesi tavsiye edilir.

Hamile kadınların gebelik sürecinde kullanmasında sakınca yoktur. Ancak aşırıya kaçmaları durumunda bebeği etkileyebilir. Bu nedenle doktor kontrolünde tüketmeleri tavsiye edilir. Bünyesindeki oleik asit sayesinde kanser hücreleri ile savaştığından meme kanseri ile savaşanların tüketmeleri tavsiye edilir. Ancak öncesinde mutlaka doktora danışılmalıdır.

Haşhaş Nerede Yetişir?

Türkiye'nin Ege ve Orta Anadolu Bölgelerinde, başta en çok Afyonkarahisar olmak üzere Denizli, Konya, Uşak ve Burdur illerinde yetiştirilmektedir. Artvin Şavşat Balıklı köyü Yaylasında hiçbir uğraş vermeden kendi kendine yetiştiği bilinmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından Türkiye'ye 700.000 dekar limit verilmiş olup günümüzde haşhaş ekimi yapılacak yerler; tarımsal ve ekonomik durum, yurt içi uyuşturucu madde ihtiyacı, mevcut stok, kapsül ihtiyacı ve ihraç olanakları dikkate alınarak her yıl Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmektedir. 2015 yılında Resmi Gazete'de yayımlanan "Haşhaş Kapsülü ve Tohumu Alımı ve Satımı Hakkında Karar" ile Afyonkarahisar, Uşak, Denizli, Amasya, Burdur, Çorum, Isparta, Kütahya, Tokat illerinin tamamında ve Balıkesir ilinin Balya, Bigadiç, Dursunbey, İvrindi, Kepsut, Savaştepe ve Sındırgı ilçeleri, Eskişehir ilinin Alpu, Beylikova, Çifteler, Günyüzü, Han, Mahmudiye, Mihalıççık, Seyitgazi ve Sivrihisar ilçeleri, Konya ilinin Ahırlı, Akören, Akşehir, Beyşehir, Derbent, Doğanhisar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Seydişehir, Tuzlukçu, Yalıhüyük ve Yunak ilçeleri, Manisa ilinin Şehzadeler, Yunusemre, Demirci, Gördes, Köprübaşı, Kula, Sarıgöl ve Selendi ilçelerinde yapılmaktadır. Ürünlerin işlenmesi 1986 yılında kurulan "Afyon Alkaloidleri Fabrikası"nda yapılmaktadır.

Haşhaş Nasıl Saklanır?

Evinizde uzun süre muhafaza edebilirsiniz. Bunun için bazı püf noktaların bilinmesinde yarar vardır. Bu önemli püf noktalar sayesinde haşhaşı daha da uzun süre muhafaza edebileceksiniz. Haşhaşı kesinlikle nemli ortamlarda bulundurmamanız gerekiyor. Çünkü nemli ortamlarda bulunduğu zaman Haşhaş tohumları nemi olduğu gibi kendi üzerine çekecektir ve bu sebepten dolayı uzun süre muhafaza edemeyeceksiniz. Nem ve rutubetin olduğu bölümlerde haşhaş hızlı bir şekilde bozulma özelliği gösterdiği bilmektedir. Bu şekilde fazla dayanamayacağı için Kuru ve güneş ışığı almayan ortamlar içerisinde saklamanız daha başarılı sonuçlar almanızı sağlayacaktır. Haşhaşın bulunduğu ortam içerisinde hava alabiliyor olması son derece önem taşıyor Çünkü hava olmadıklarından Haşhaş tohumları birkaç gün içerisinde bakteri üretmeye başlar ve kısa zaman içerisinde yapısı bozulur. Tüm bu sebeplerden ötürü Haşhaşı uzun vadede muhafaza ederken saklama kabını nadiren belli aralıklarla açarak havalandırmanın uzun süre muhafaza etmenizi sağlayacak önemli bir detaydır.

Birçok baharatta olduğu gibi Haşhaş tohumlarında da saklama kabı kullanırken plastik yerine cam saklama kabı tercih etmek daha olumlu sonuçlar almanızı sağlayacaktır. Haşhaş için cam kavanozları kullanabilirsiniz hem dışarıdan rahatça kontrol edebilirsiniz hem de içerisinde bakteri oluşumunu engellemiş olursunuz. Haşhaş tohumlarını saklarken nem olmayacak ve mutlaka soğuk bir ortam içerisinde bekletilmelidir. Çünkü sıcak bir ortam içerisinde bulundurduğumuzda Haşhaş tohumları içerisinde bakteri üretimi hızlanacak için kısa süre içerisinde bozulacaktır. Haşhaşı bekletebileceğiniz saklama süresinin uzun olabileceği ev içerisindeki en uygun yer buzdolapları olmaktadır. Buzdolapları içerisinde bir de cam kavanoz içerisinde kapatılmış halde yerleştirebilirsiniz oldukça uzun süre tüketim işlemini sürdürebilirsiniz. Serin ve güneş ışığından uzak tutularak ağzı kapalı muhafaza edilirse 1 yıl kadar durur. Daha uzun ömürlü olması için derin dondurucuda saklanırsa bu süre 2 yıla kadar uzar.

Haşhaş Kaç Kaloridir?

Haşhaş Tohumu Kalori Değeri: Bu besinin 100 gramında 553 kcal kalori, ayrıca besinin 1 Yemek Kaşığı yani 10 gramlık miktarında Haşhaş Tohumu 56 kalori bulunmaktadır.