Böbrek Taşı Nedir?

Nefrolitiazis veya ürolitiyazis olarak da adlandırılan böbrek taşları, böbreklerinizin içinde oluşan mineral ve tuzların bir araya gelmesi ortaya çıkan sert birikintilerdir. Hem erkek hem de kadın üriner sisteminde oluşan böbrek taşları, böbreklerinizden mesanenize kadar idrar yolunuzun herhangi bir bölümünü etkileyebilir. Kendini şiddetli bir ağrı ile belli eden bu kimyasal birikintiler, erken fark edilmesi durumunda kalıcı bir hasara neden olmaz. 

Böbrek Taşı Neden Olur?

Böbrek taşının oluşumuna tek bir faktör neden olmaz. Birden fazla faktör, böbrek taşı oluşumuna neden olabilir. Genel olarak böbrek taşı oluşumunun nedenleri şunlardır:

• Çok az su içmek
• Diyet faktörleri
• Obezite
• Çok fazla tuz ve şeker içerikli gıda tüketmek
• Enfeksiyonlar
• Fazla früktoz tüketimi

Böbrek Taşının Belirtileri Nelerdir?

Böbrek taşının birden çok belirtisi olabilmektedir bu yüzden vücudunuzu dinlemenizde fayda vardır. Böbrek taşının bazı belirtileri şunlardır:

• Kaburgaların altında, yanında ve sırtta şiddetli ağrı
• Alt karın ve kasıklara yayılan şiddetli ağrı
• Dalgalı şekilde gelen ve yoğun aralıklarla artan ağrılar
• İdrar yaparken oluşan acı ve yanma hissi
• İdrarın pembe, kırmızı veya kahverengi tonlarında olması
• Mide bulantısı ve kusma
• Normalden daha sık idrara çıkma ya da daha az miktarda idrar yapma
• Kötü kokulu idrar

Böbrek Taşı Teşhisi Nasıl Konulur?

Yukarıdaki belirtilerden fazlası ile şikâyetçi olan biri en kısa sürede doktora başvurmalıdır. Doktorunuz bir böbrek taşınız olduğundan şüpheleniyorsa bazı test ve prosedürleri yerine getirmenizi isteyebilir. 

Kan testleri, kanınızda çok fazla kalsiyum veya ürik asit varsa bunları ortaya çıkarır. Kan testi sonuçlarınız sayesinde doktorunuz diğer tıbbi durumları da kontrol edebilir. Bir diğer test olan idrar testi,  çok fazla taş oluşturan mineral veya çok az taş önleyici madde salgıladığınızı gösterebilir. Bu test için doktorunuz birbirini takip eden iki gün boyunca iki idrar toplama işlemi yapmanızı isteyebilir. Daha sonra ultrason ya da yüksek hızlı veya çift enerjili bilgisayarlı tomografi yolu ile ağrıyan bölgeniz görüntülenir ve en küçük böbrek taşları bile ortaya çıkabilir. 

Böbrek Taşı Nasıl Önlenir?

Böbrek taşı oluşumunu engellemek için dikkat edilmesi gereken pek çok nokta vardır. Örneğin fazla terlemek, daha az idrar üretmenize neden olur. Terlemeniz ne kadar fazla olursa idrara çıkışınız da o kadar azalır, bu da taşa neden olan minerallerin böbreklere ve idrar yollarına yerleşmesine ve bağlanmasına neden olur. Böbrek taşı oluşumunu engellemek için alabileceğiniz en iyi önlemlerden biri, bol miktarda su içmektir, bu da sizi daha çok idrara çıkarmaya neden olur.

Çoğu böbrek taşı, böbrekler tarafından üretilen idrarın oksalat kalsiyuma bağlanmasıyla ortaya çıkar. Bu nedenle kalsiyum ve oksalat açısından zengin gıdaları yerken doğru bir şekilde yemek ve içmek de önemlidir. Bu gerçekleşirken, böbrekler işlenmeye başlamadan önce oksalat ve kalsiyumun mide ve bağırsaklarda birbirine bağlanması daha mümkün olan bir süreçtir, bu da böbrek taşlarının oluşma olasılığını azaltır.

Yapmanız gereken önemli değişikliklerden biri de beslenme programınızda olmalıdır. Yemeklerde kullandığınız tuz miktarını azaltın ve baklagiller gibi hayvansal açıdan zengin olmayan protein kaynaklarını seçin. Böbrek taşı oluşumuna yatkın olan insanlar günde en az 4-5 porsiyon meyve sebze tüketerek taş oluşumunu engelleyebilir. Meyve ve sebze yemek potasyum, lif, magnezyum, antioksidanlar, fitat ve sitrat açısından yeteri kadar takviye almanızı sağlar ve takviyelerin tümü taş oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.

Böbrek Taşı Nasıl Düşer?

Oluşan böbrek taşlarının büyük bir çoğunluğu idrar yolu ile atılır. Taşın düşmesi için dört ila altı haftaya kadar beklemek; ağrı katlanılabilir olduğu, enfeksiyon belirtisi olmadığı, böbrek tamamen tıkanmadığı ve taş düşebilecek kadar küçük olduğu sürece güvenlidir. 

Böbrek Taşı Ağrısına Ne İyi Gelir?

Böbrek ağrısı günlük hayatınızı çok etkileyebilir bu yüzden hafifletici etkileri bilmek önemlidir. Böbrek taşı ağrısına iyi gelen şeyler şunlardır:

• Bol su içmek
• Ağrıyan bölgeye sıcak bir bez, ısıtma pedi veya sıcak su torbası ile uygulayarak kasları gevşetmek
• Zencefil, zerdeçal, acı biber gibi doğal ağrı kesicileri tüketmek
• Yürüyüş gibi hafif egzersizler yapmak

Böbrek Taşı Nasıl Tedavi Edilir?

Böbrek taşının düşmesi için genellikle doğal süreç tercih edilir; ancak düşmesi daha zor olan taşlar için ilaç tedavisi uygulanır. Bu ilaçlar içinde reçete edilen en yaygın ilaç tamsulosindir. Tamsulosin (Flomax) üreteri gevşeterek taşın geçmesini kolaylaştırır. Ayrıca taşı düşürmeyi beklerken ağrı kesici ve mide bulantısı giderici ilaçlara da ihtiyacınız olabilir.

Taş gereğinden fazla büyükse iç organlara zarar verebilir. Bu durumda taşı çıkarmak için cerrahi müdahale gerekebilir. Böbreklerdeki veya üreterlerdeki taşları çıkarmak için yapılan ameliyatların başında “Şok Dalgası Litotripsi (SWL)” gelir. Bu tedavi yönteminde şok dalgaları, taşı tam olarak belirlemek için X-ışınları veya ultrason kullanılarak taşa odaklanır. Taş üzerine tekrarlanan şok dalgalarının ateşlenmesi genellikle taşın küçük parçalara ayrılmasına neden olur. Bu küçük taş parçaları birkaç hafta içinde idrarla dışarı çıkar.

Tercih edilen cerrahi yöntemlerden biri de Perkütan nefrolitotomi (nef-row-lih-THOT-uh-me) adı verilen bir prosedürdür. Bu prosedür, sırtınızdaki küçük bir kesikten sokulan küçük teleskoplar ve aletler kullanılarak bir böbrek taşının cerrahi olarak çıkarılmasını içerir.

Diğer böbrek cerrahisi nadiren taşları çıkarmak için kullanılır. Açık, laparoskopik veya robotik cerrahi, yalnızca diğer tüm daha az invaziv prosedürler başarısız olursa kullanılabilir.

Böbrek Taşı Ameliyatı Hakkında Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?

Böbrek taşına sahip olan her bireyin ameliyat olması gerekmemektedir ancak doktor görüşüyle ameliyat bir tedavi yöntemi olarak kullanılır. Böbrek taşı ameliyatı hakkında bilinmesi gereken noktalar şunlardır:

• Böbrek taşı ameliyatı, hastanın durumuna ve taşın boyutuna bağlı olarak farklı teknikler kullanılarak gerçekleştirilir.
• Ses dalgalarının kullanıldığı ameliyatlarda orta dereceli ağrılar yaşanabilir. 
• Perkütan nefrolitotomi gibi cerrahi prosedürler sırasında genel anestezi alacağınız için minimum bir gün hastanede gözetim altında kalmanız gerekir.
• Üreterinizdeki veya böbreğinizdeki daha küçük bir taşı çıkarmak için doktorunuz kamerayla donatılmış ince ışıklı bir tüpü (üreteroskop) üretranız ve mesanenizden üreterinize geçirebilir.

Böbrek Taşı Kırma Nedir?

Böbrek taşı kırma operasyonuna genellikle litotripsi denir. Litotripsi, idrar yolundan geçemeyecek kadar büyük olan böbrek taşlarını tedavi etmek için kullanılan invaziv olmayan (deri delinmeyen) bir prosedürdür. Litotripsi, floroskopi (bir tür X-ışını “filmi”) veya ultrason (yüksek frekanslı ses dalgaları) ile önce doğrudan taşa odaklanmış ultrasonik enerji veya şok dalgaları göndererek böbrek taşlarını tedavi eder. Şok dalgaları, büyük bir taşı üriner sistemden geçecek kadar küçük parçalara ayırır. Litotripsi, üriner sistemde belirli tipte taşlara sahip kişilerin, taşın çıkarılması için invaziv bir cerrahi prosedürden kaçınmasına olanak tanır. Dalgaların hedeflenmesi için doktorunuzun röntgen veya ultrason altında taşları saptayabilmesi gerekir.

Litotriptör adı verilen bir makine tarafından üretilen şok dalgaları, x-ışını ile böbrek taşı üzerine odaklanır. Şok dalgaları, deri ve dokulardan geçerek vücuda girer ve taşı küçük parçalara ayırdıkları yere ulaşır. Tedaviyi takip eden birkaç hafta boyunca, bu küçük parçalar idrarla vücuttan atılır.

Böbrek Taşını Ne Tetikler?

Böbrek taşlarının oluşumunu tetikleyici birçok risk faktörü bulunur. Bunların başında sürekli olarak düşük hacimlerde idrar çıkarma gelir. Az su içen birinde günlük atılması gereken idrar miktarı az olur. İdrar hacmi az olduğunda idrar konsantre ve koyu renkli çıkar. Konsantre olmuş idrar, tuzları çözünmüş halde tutmak için daha az sıvı taşıdığı anlamını taşır. Sıvı alımı arttıkça, idrarınız daha seyrek çıkar. 

Çok fazla sodyum tüketmek de böbrek taşını tetikleyen unsurlar arasında yer alır. Diyette çok fazla tuz tüketmek, kalsiyum taşları için ciddi bir risk doğurur. Bunun nedeni, idrara çok fazla tuz karışması ve kalsiyumun idrardan kana geri emilmesinin önüne geçmesidir. Beslenme programınızdaki tuzu azaltmak, idrar kalsiyumunu düşürür ve kalsiyum taşlarının oluşma riskini en aza indirir. 

İshal ya da gastrik baypas ameliyatı gibi cerrahi müdahalelere gerek duyulan bağırsak rahatsızlıkları da böbrek taşına neden olabilir. İshal, vücuttan büyük miktarlarda sıvı kaybına neden olarak idrar hacmini azaltabilir. Vücudunuz ayrıca bağırsaktan aşırı oksalat emerek idrarınızda daha fazla oksalat oluşmasına neden olabilir. Düşük idrar hacmi ile birlikte yüksek idrar oksalat seviyeleri, kalsiyum oksalat böbrek taşı oluşumu riskini artırır. 

Böbrek Taşına Hangi Besinler İyi Gelir?

Bazı besinler böbrek taşı oluşumunu azaltabilir ve iyi gelebilir. Böbrek taşına iyi gelen besinler şunlardır:

• Su
• Limon suyu
• Sebzeler
• Meyveler
• Tam tahıllar

Su

Su, böbrek taşı oluşumunu engellemek ve taşı düşürmek için tüketebileceğiniz en önemli besin kaynaklarının birincisidir. Yeterli miktarda içilen su, idrarınızı seyrelterek böbreklerinizden geçmesini ve böbrek taşı oluşumunu engellemeye yardımcı olur. Su, böbrek taşlarından bağımsız olarak sağlıklı bir bireyin günlük olarak bolca tüketmesi gereken besinlerin başında gelir. 

Limon suyu

Limon suyu genellikle böbrek taşlarını düşürmek için kullanılır çünkü küçük böbrek taşlarını parçalayabilen sitrik asit açısından zengindir. Sitrik asit, meyve ve sebzelerde en yaygın asitlerden biridir ve çözünür sitrat tuzları oluşturarak böbrek taşlarını parçalayabilir. Sitrat tuzları daha sonra kalsiyuma bağlanabilir ve sadece böbrek taşlarının düşmesine yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda taşların oluşmasını da önlemeye yardımcı olur.  

Sebzeler

Kereviz, maydanoz, brüksel lahanası, salatalık ve kuşkonmaz gibi sebzeler, diüretik asit içeren sebzelerdendir. Diüretik asit, vücudunuzun fazla suyu dışarı atmasına yardımcı olan idrara çıkma hızınızı artırır. İdrar söktürücü sebzeler sadece böbrek taşlarının atılmasına yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda böbrek taşı oluşturan minerallerin atılmasına da yardımcı olur.

Meyveler

Meyvelerdeki sitrat kalsiyuma bağlanarak taş oluşumunu engeller, bu da kalsiyumun oksalatlarla bağlanıp taş oluşturmasını engeller. Limon ve misket limonunun en iyi sitrat kaynakları olduğu kanıtlanmıştır, bunu portakal ve ardından greyfurt gibi narenciye meyveler izlemektedir.

Tam tahıllar

Tam tahıllar, diyet lifi, vitaminler, mineraller ve antioksidanlar için harika bir kaynaktır. Tam tahıllar, rafine tahıllara kıyasla porsiyon başına daha yüksek miktarda potasyum ve fosfor içerebilir, ancak bitki bazlı gıdalardaki fosfor tamamen emilmez. Tam tahılların çoğu, yarım fincan porsiyon başına 200 mg'dan daha az potasyum ve fosfor içerir.