Spora sıfırdan başlayanlar veya uzun süre ara verdikten sonra spora geri dönen kişiler için bilinmesi gereken bazı önemli unsurlar vardır. Yüksek tempolu spora başlamadan önce, düzenli yürüyüşler, koşular veya esneme hareketleri yapmak önemlidir. Sağlıklı bir yaşama adım atmak ve spora başlamak isteyenler için en zorlu kısım genellikle devamlılığı sağlamaktır; çünkü spor, devamlılık gerektiren bir aktivitedir. Spora başlamadan önce bilmeniz gereken önemli bir nokta, sporu hayatınızda bir yaşam biçimi haline getirmek ve günlük rutinleriniz arasına eklemek istiyorsanız, devamlılığın şart olduğudur. Spora başlamak için, kişilerin spora ayıracağı zamanı doğru bir şekilde belirlemesi ve buna uygun spor aktivitelerine yönelmesi gerekmektedir. Yapılacak egzersizleri seçerken, fiziksel özelliklerinizi göz önünde bulundurmak ve keyif alacağınız aktivitelerle başlamak, sporda süreklilik için etkilidir. Tek başınıza spor yapmaktan çekiniyor veya sıkılıyorsanız, halka açık alanlarda insanların spor yaptığı yerlerde veya grup dersleri olan spor salonlarında spora başlayarak eğlenceli bir spor ortamı oluşturabilirsiniz. Bu sayede, spor yapma motivasyonunuzu artırmak kolaylaşır. Spor yapılacak alanı belirledikten sonra, düzenli bir antrenman temposuna girmeden önce sağlığınıza ve fiziksel durumunuza uygun bir program belirlemek son derece önemlidir. Sonrasında, bu verileri kaydederek düzenli spor yapmanın sonuçlarını takip etmek, hem daha sağlıklı bir hal almanızı sağlar hem de motivasyonunuzu artırır.
Günümüzde, profesyonel sporcuların yanı sıra sağlık için spora yönelenlerin sayısı artmaktadır. Ancak bazı kurallara dikkat edilmediğinde yaralanmalar kaçınılmaz olabiliyor. Spora yeni başlayanlar ve düzenli bir spor alışkanlığı kazanmak isteyenler için göz önünde bulundurulması gereken bazı önemli noktalar vardır. Öncelikle, hedeflerin doğru bir şekilde belirlenmiş olması ve buna uygun egzersiz yöntemlerinin seçilmesi gerekmektedir. Hiç düzenli spor yapmamış veya antrenmanlara uzun süre ara vermiş kişilerin başlarda biraz zorlanması veya ağrı hissetmesi oldukça normaldir. Bu durumun farkında olmalı ve spor yapma motivasyonunu kaybetmemelisiniz. Süreç ilerledikçe ve egzersizlerin etkileri görüldükçe, spor yapma isteğiniz kesinlikle artacaktır. Bu sebeple, öncelikle psikolojik olarak hazır olmak ve zorluklar karşısında pes etmemek, spora ilk adım için son derece önemlidir.
Antrenman seansına başlamadan önce ve antrenman süresince yeterli sıvı tüketimine dikkat etmek son derece önemlidir. Spor yaparken yüksek enerji harcamaya bağlı olarak besin ihtiyacının artacağı ve her bireyin farklı ihtiyaçlara sahip olduğu da akılda bulundurulmalıdır. Bu nedenle, antrenman sonrası uygun besinleri tüketmek, bu süreçte kritik bir öneme sahiptir. Bilinçsizce veya kontrolsüz yapılan sporlardan kaçınılmalıdır.
Spor yaralanmalarını önleme konusunda aşağıdaki dört madde önem taşımaktadır:
- Kişi, fiziksel yapısına uygun branşı seçmelidir.
- Spor öncesi, eklemler iyice ısıtılmalı ve esnetilmelidir.
- Faaliyet, uygun zeminde ve uygun malzemeler ile yapılmalıdır.
- Herhangi bir yaralanma sonrası yapılan ilk müdahale çok önemlidir.
Kaslarınızın yırtılmasını önlemek, bilek, dirsek ve dizlerdeki eklem ağrılarını minimuma indirmek ve daha uzun süre spor yapabilmek için ısınmak şarttır.
Spordan Önce Isınmak
Sporda yaralanmayı önlemenin en önemli unsurlarından biri, spor öncesi uygun şekilde ısınmak ve germe egzersizleri yapmaktır. Uzman spor eğitmenleri, "Soğuk kaslar, sıcak kaslara kıyasla aşırı gerilmeye ve yırtılmaya eğilimlidir" diyor ve ekliyor: "Bu nedenle, kaslarınız hızlı hareketlere, bükülmelere ve sarsıntılara daha zor tolerans gösterecektir. Bu sebeple, yapacağınız antrenmana başlamadan önce ısınmayı asla zaman kaybı olarak görmemeli, bir anda kaslara yüklenmekten kaçınmalı ve mutlaka ısınma egzersizleri yapmalısınız." Bir kez sakatlandığınızda spora geri dönmek zor olabilir ve motivasyonunuzda düşüş yaşanabilir. Bu, her spor branşı için önemlidir. İster futbol oynayın isterse yoga yapın, genel olarak spor için ısınma hareketleri farklılık gösterse de, her spor öncesinde ısınmak zorunludur.
Isınmanın birkaç temel amacı vardır; örneğin, spordan önce belirli kas gruplarını ve eklemleri ağırlığa hazırlamak, vücudunuzun sinir sistemini antrenmana hazırlamak ve zihinsel olarak harekete hazırlanmak. Amaç, vücudu hem fiziksel hem de zihinsel olarak hazırlamaktır. Her sporcunun kuvvet seviyesi ve deneyimine göre ısınma sistemi farklılık gösterir; ısınma biçiminin nasıl olacağını sporcunun vücudunu tanımasıyla belirlenir.
Formel ve İnformel Isınma
- Formel Isınma: Spesifik olarak belli bir spor dalına özgü hareketleri içerir. Örneğin, basketbol oyuncusuysanız, şut atışları ile ve top sektirme gibi eylemlerle ısınabilirsiniz.
- İnformel Isınma: Genelde herkesin bildiği kültür fizik hareketleri ve düz koşuyu içerir. Bu hareketler, hangi spor olduğu önemli olmaksızın tüm vücudun esnetilmesi üzerine kurgulanmıştır.
Isınma aşamasında genellikle düz koşu yapılır çünkü bu, kas yapısını hızlandıran hücrelere kan pompalanmasını sağlar. Ancak, sadece düz koşu yapmak, özellikle kollar, omuzlar ve sırt gibi bölgeler için yetersiz kalabilir. İşte tam da bu noktada, formel ısınma devreye girer ve sadece informel ısınmanın yetersiz kaldığı durumlarda, çalışılacak bölgenin kaslarını da harekete geçirerek ısınma işlemini tamamlar.
Uygun Ekipman Kullanımı
Spor yaparken yaralanmayı önlemek için dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli kural, uygun ekipmanın kullanılmasıdır. Yapılacak spora uygun koruyucu ekipmanların eksiksiz kullanılması, hangi spor yapılıyorsa ona uygun şekilde, özellikle ayakkabı başta olmak üzere, doğru kıyafetlerin seçilmesi spor yaralanmalarını önlemek için şarttır. Koruyucu ekipmanlar, propriosepsiyonu artırarak, mekanik destek vererek, çarpmadan kaynaklanan enerjiyi geniş bir alana dağıtarak ve belirli vücut bölgelerinden uzaklaştırarak yaralanmalardan korunmayı sağlar.
Vücudunuzun Dinlenmesine İzin Verin
Her yaştan sporcunun, antrenmanlar, oyunlar ve etkinlikler arasında yeterince dinlenmesi gerekmektedir. Uyku eksikliği ve kas yorgunluğunun sporcuyu yaralanmaya daha yatkın hale getirdiği bilinmektedir. Özellikle genç sporcularda görülen en yaygın yaralanmalar, aşırı kullanımdan kaynaklanır. Spor yaralanmalarının birçoğu, aşırı spor yapmak ve yeterince dinlenmemekten kaynaklanır.
Sağlıklı ve Dengeli Bir Beslenme Sağlayın
Sporcuların meyve, sebze ve yağsız proteinlerle dolu, dengeli bir diyet sürdürmeleri, düzenli bir beslenme programını takip etmeleri, doğru antrenman yapmak kadar önemlidir. Öğünleri dengeli bir şekilde tüketmek, öğün atlamamak, proteinden zengin ve besin değeri yüksek gıdaları tercih etmek esastır. Gerektiğinde, diyetisyene danışarak uygun takviyeleri almak, spordan alınan verimi artırabilir.
Yeterli Miktarda Sıvı Tüketimi
Neredeyse tüm performans ölçümleri, yaklaşık %2'lik bir dehidrasyonla azalabilir. Gelişmiş kas fonksiyonu için sıvı tüketimi çok önemlidir, çünkü yeterli sıvı almış kaslar, susuz kalmış kaslardan daha iyi çalışır. Yeterli sıvı tüketimi, antrenman esnasında kan basıncının korunmasına yardımcı olur, böylece kalp, normal kan basıncını korumak için fazladan çaba sarf etmek zorunda kalmaz. İyi hidrasyon, kan akışını ve dolaşımını iyileştirir, böylece oksijen ve besin maddeleri çalışan kaslara daha iyi iletilir. Aynı zamanda, metabolik yan ürünlerin ve atıkların kaslardan uzaklaştırılmasına yardımcı olurken, ter yoluyla kaybedilen suyun yerine konulmasına da yardımcı olur.
Yaralanmanızı Ciddiye Alın ve Erken Yardım Alın
Ciddi bir sakatlık yaşayan ve tedavi almamış sporcuların, sakatlıkları ilerleyebilir. Kaslarda oluşabilecek hasarları engellemek için erken teşhis, daha ciddi sakatlıkların önlenmesine yardımcı olabilir. Sakatlıkla ilgili herhangi bir belirti fark ettiğinizde, durumu hafife almamak ve bir uzmana danışmak önemlidir. Küçük görünen bir yaralanma, tedavi edilmediği takdirde zamanla daha ciddi sorunlara ve hatta kalıcı sakatlıklara yol açabilir. Spora veya yapılan egzersize devam edilmesi gerekiyorsa, ilgili vücut bölümlerinin tedavi sürecinde geçici olarak korunması da değerlendirilmelidir. Bu, küçük yaralanmaların büyük sorunlara dönüşmesini önlemeye yardımcı olur.
Özellikle spora veya egzersize yeni başlayanların yapabileceği önemli hatalardan biri, yapılan aktiviteden hemen yüksek verim beklemektir. Doktorlar, dizlerimiz, omuzlarımız ve diğer vücut bölümlerimizin, üzerlerine fazla yük bindiğinde ciddi sakatlanmalara maruz kalabileceğini belirtmektedir. Özellikle pandemi sürecinde hareketlerimizin büyük ölçüde kısıtlandığı ve bu nedenle fiziksel aktivitelerin, egzersizin ve sporun faydalarını hızlı bir şekilde görmek adına aşırı yüklenilmesinin, spor yaralanmalarıyla çok daha sık karşılaşılmasına neden olduğu gözlemlenmiştir. Uzmanlar, son dönemde en sık görülen yaralanmaların kas gerilmeleri, yırtıkları ve tendon zorlanmaları olduğunu belirtirken, diz, ayak bileği, omuz ve kalça gibi eklemlerdeki spesifik yaralanmalar, kırıklar ve çıkıkların da sık görülen ortopedik sorunlar arasında yer aldığını vurgulamaktadır.
Bu tür sorunlarla karşılaşmamak için, kişilerin gerçekçi hedefler koyması, bu hedefleri kısa değil uzun vadeli olarak planlaması gerekmektedir. Ayrıca, sporcular ve ebeveynler, spor dışı dönemlerde de planlama yapmalı ve sporcuların bir sonraki sezon öncesinde iyileşmeleri için yeterli zamanı tanımalıdır. Bu, özellikle genç sporcular için önemlidir çünkü aşırı kullanım ve yeterince dinlenmemek, en yaygın yaralanma nedenlerinden biridir.
Sonuç olarak, spor yaralanmalarını önlemek için uygun ısınma, doğru ekipman kullanımı, yeterli dinlenme ve sağlıklı beslenme gibi önlemler büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, herhangi bir sakatlık belirtisi fark edildiğinde hemen profesyonel yardım almak, daha ciddi problemlerin önüne geçebilir. Bu yönergeler, sporcunun sağlığını korumak ve spor yapmanın keyfini uzun süre çıkarabilmek için hayati öneme sahiptir.
